Fréttablaðið - 12.05.2015, Page 15

ÞRIÐJUDAGUR 12. maí 2015 | SKOÐUN | 15
Lengi vel voru upplýsingar um
tekjudreifingu á Íslandi vel varð-
veitt leyndarmál. Þegar aðgerðir
ríkisstjórnar Sjálfstæðis- og Fram-
sóknarmanna
fóru að auka
ójöfnuð upp úr
1990, lögðu flokk-
arnir Þjóðhags-
stofnun niður og
hættu að birta
upplýsingar um
tekjudreifingu.
Ísland var því oft
eina vestræna
landið í skýrslum
alþjóðastofnana
þar sem ekki voru upplýsingar um
tekjudreifingu og enginn á Íslandi
virtist hafa sérstakar áhyggjur af
því.
Nú ber svo við að Viðskiptaráð
hefur fengið skyndilegan áhuga á
tekjudreifingu og sakar þingmenn
Samfylkingarinnar um lygar þegar
þeir halda því fram að ójöfnuður
hafi aukist.
Í þessu samhengi má minnast á
orð Mark Twain sem sagði að til
væru þrjár tegundir lygi: Lygi,
haugalygi og tölfræði. Í tilfelli Við-
skiptaráðs á hið síðasta við. Þeir
benda réttilega á að ójöfnuður,
mældur með Gini-stuðli, hafi lækk-
að milli 2009 og 2013, þegar vinstri-
stjórnin var við völd. Þeir segja
aftur á móti ekki að ójöfnuður jókst
um 73% á sama mælikvarða milli
1995 og 2005 þegar sjálfstæðis- og
framsóknarmenn voru við völd.
Viðskiptaráð segir ekki heldur frá
því að eftir að sjálfstæðis- og fram-
sóknarmenn tóku aftur við völd-
um hafa þeir breytt tekjuskatti og
auðlegðarskatti, lækkað veiðigjald
og framkvæmt „Leiðréttinguna“ á
þann hátt að það mun óhjákvæmi-
lega leiða til aukins ójafnaðar.
Rannsóknir hafa sýnt að ójöfn-
uður hefur mikil og skaðleg áhrif
á hagsæld þjóða. Vonandi verður
útspil Viðskiptaráðs tilefni til auk-
innar umræðu um þennan mikil-
væga þátt svo þróunin frá 1990
fram að hruninu árið 2008 endur-
taki sig ekki.
Ójöfnuður
FJÁRMÁL
Guðmundur Örn
Jónsson
verkfræðingur
N 29
2015
Reykjavík
Arts Festival
BANDALOOP
13. maí — 7. júní
Opnunarverk Listahátíðar
við Ingólfstorg á morgun
kl. 17:30
Centerhotels
Stoltur samstarfsaðili
Listahátíðar
Lá
ru
ss
o
n
D
es
ig
n
St
u
d
io
Miðasala og dagskrá á
www.listahatid.is
Stofnaðilar Máttarstólpi Bakhjarlar
„Hundrað synjað um
undan þágu“. Þessi fyrir-
sögn Fréttablaðsins þann
8. maí sl. fangaði augað. Í
fréttinni mátti m.a. lesa
eftirfarandi: „Tvö hundr-
uð hafa fengið undanþágu
fyrir myndgreiningu en
hundrað veikum verið synj-
að af undanþágunefnd“.
Innan gæsalappa í frétt-
inni er eftirfarandi haft
eftir talsmanni viðkomandi
stéttarfélags: „Þeim undanþágum
sem er hafnað, þær getum við ekki
veitt.“ Einnig er eftirfarandi haft
eftir talsmanninum: „Okkur finnst
að þessar áhyggjur af stöðunni
sem upp er komin hljóti að liggja
hjá ráðamönnum.“ Í fréttinni er
einnig haft eftir lækni að staðan sé
hrikaleg og að hann óttist afleiðing-
ar verkfalls á Landspítalanum.
Um verkföll, ábyrgð og afleiðing-
ar vinnustöðvunar er hægt að hafa
langt mál. Það mál hefur áður verið
fært í letur. Röksemdir með og á
móti verkfallsréttinum hafa verið
ræddar í þaula. En hvernig skyldi
þessum hundrað líða sem synjað
var um undanþágu? Hvernig skyldi
ættingjum þeirra líða? Hvernig
skyldi þeim lítast á röksemdirnar? Í
sannleika sagt þá held ég að flestir
sem lenda í þessari aðstöðu að vera
einn af tiltekinni óskilgreindri töl-
fræði velti lítið fyrir sér víðara
samhengi hlutanna. Þar sem við-
komandi hættir allt í einu að vera
sjálfstæð persóna með sjálfstæð-
ar þarfir fyrir aðstoð samborgar-
anna en verður allt í einu hluti af
óskilgreindu ópersónugreinan-
legu mengi í fyrirsögn í dagblaði. Í
þeirra huga snýst málið um þeirra
eigið líf – og kannski möguleikann
á að fá að lifa því áfram. Þeir sem
ekki hafa reynt það á sjálfum sér
eða nánum aðstandanda að
lifa við dauðans angist geta
ekki sett sig í spor hinna –
en þeim væri samt hollt að
reyna það.
Í innsíðufrétt um sama
mál er haft eftir tals-
manninum: „Þeim undan-
þágum sem er hafnað, þær
getum við ekki veitt. Það
er algengt að það sé verið
að sækja um undanþágur
ótilgreint.“ Einmitt. Það
er sem sagt sett í hendur umsækj-
enda um undanþágur annars vegar
og verkfallsvarða hins vegar að bít-
ast á um hvort umsókn sé svona eða
hinsegin. Ef annar hvor aðilinn er
ekki nógu vandvirkur þá bíður
afgreiðslan. Í augum þess sem
bíður er annar hvor mögulega með
lykilinn að því hvort lífinu lýkur
fyrr en seinna. Í fyrirsögn dag-
blaðsins er viðkomandi samt bara
einn af hundrað. Ónafngreindur.
Langflestir sem lesa fyrirsögn-
ina hugsa ekki til einstaklingsins
eða fjölskyldu hans. Þeir sjá bara
fyrir sögn sem vísar til kjarabar-
áttu. Þeir sjá ekki angistina sem
þeir upplifa sem eru svo óheppnir
að vera hluti af þessu ónafngreinda
mengi. Fæstir upplifa þessa hlið –
sem betur fer.
Ásættanlegt?
En er það þetta sem við viljum?
Óhagræðið sem við sem samfélag
höfum samþykkt að verkföll geti og
jafnvel eigi að hafa í för með sér, er
það alltaf ásættanlegt? Jafnvel þótt
það geti kostað mannslíf? Getum
við samþykkt að það sé ásættanlegt
að deiluaðilar geti reynt að varpa
ábyrgð á hinn aðilann í vinnudeilu
jafnvel þótt einn og einn deyi þess
vegna? Fyrir þann sem eftir lifir er
svarið jafnan nei. Sá sem fer hefur
ekki atkvæðisrétt okkar megin.
Þeir sem í þessu sporum standa
hafa oftast ekki afgangsorku til að
andæfa málflutningi sem þessum.
Því er auðvelt að afgreiða þennan
hóp sem tölfræði eða óskilgreint
mengi. Fyrirsögn í vinnudeilu.
Í augum þeirra sem eiga sér
kannski óljósa framtíð er öll trufl-
un á meðferð sérlega erfið. Ýmsar
erfiðar hugsanir og tilfinningar
fara af stað. Óvissan, óttinn, biðin,
getan til að halda andlitinu gagn-
vart þeim nánustu, getan til að
halda reisn, getan til að leyna þá
nánustu því hversu erfið staðan er,
getan til að lifa. Í baráttunni um
betri kjör virðumst við hafa sam-
þykkt að næstum allt sé leyfilegt.
Líka að taka ákvarðanir fyrir þess-
ar hundrað fjölskyldur. En í þeirra
augum eru baráttuaðilar með mikið
vald. Vald sem við flest viljum að
sé frekar í höndum æðri máttar. Ef
öðrum deiluaðila skjöplast getur
afleiðingin verið lok lífsins.
Þótt mörgum kunni að þykja
það ósanngjarnt ætla ég samt að
leyfa mér að setja þá skoðun mína
fram að mér finnst það ekki rétt
að þeir sem hafa tekið þá ákvörð-
un að sinna sjúkum geti leyft sér
að leggja niður störf í kjarabaráttu.
Ég er ekki sannfærður um að rétta
kerfið sé það að „undanþágunefnd“
eigi að hafa alræðisvald um það
sem gert er – eða ekki gert.
Þarna erum við í augum þessara
hundrað að færa allt að því guðum
líkt vald í hendur einstaklinga. Sem
geta síðan leyft sér að taka ákvarð-
anir sem hafa áhrif á líf sjúklinga,
sjúklinga sem í þeirra augum eru
óskilgreindar andlitslausar pers-
ónur í óskilgreindu stærra mengi.
Tölfræði. Hundrað.
Með dauðann að leikfangi
KJARAMÁL
Gunnar
Ármannsson
lögmaður
➜ Röksemdir með og á
móti verkfallsréttinum
hafa verið ræddar í þaula.
En hvernig skyldi þessum
hundrað líða sem synjað var
um undanþágu? Hvernig
skyldi ættingjum þeirra líða?
0
3
-1
2
-2
0
1
5
2
3
:3
7
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
7
5
F
-6
7
F
C
1
7
5
F
-6
6
C
0
1
7
5
F
-6
5
8
4
1
7
5
F
-6
4
4
8
2
8
0
X
4
0
0
6
A

F
B
0
4
0
s
_
1
1
_
5
_
2
0
1
5
C
M
Y
K