Dagblaðið Vísir - DV - 25.06.2010, Qupperneq 22

Hafdís var lengi fráskilin og ein-
stæð móðir áður en hún kynntist
öðrum manni. Hann bjó annars
staðar og virtist alveg ótrúlega fínn
og flottur að innan sem utan. Hann
tældi hana til sín með fagurgala
og var óspar á hrósyrðin. Hún féll
fyrir þessu og manninum og flutti
til hans með allt sitt hafurtask og
yngsta barnið sitt. Áður en langt var
um liðið breyttist maðurinn þannig
að konan sem hafði verið það besta
og flottasta í heimi hér varð í huga
hans að ómerkilegri pöddu sem
ætti að traðka á. Og hann gerði það,
oftar en einu sinni og svo illa að hún
fór þrisvar á kvennaathvarf og fjór-
um sinnum á spítala áður en yfir
lauk tveimur árum síðar. Þegar hún
fór frá honum sat hann fyrir henni,
hótaði henni og rauf nálgunarbann
með því að brjótast inn til hennar,
berja hana og nauðga. Þegar málið
var látið niður falla á þeim forsend-
um að hann væri fyrrverandi mað-
urinn hennar var henni allri lokið
og kom heim til Íslands, þar sem
hún lifði reyndar lengi áfram í ótta
og vanlíðan.
Spennandi ævintýri
Hafdís var ekki alveg viss í fyrstu
hvort þetta væri eitthvað sem
hún vildi, sambandið við þenn-
an mann. En hún stóð á tímamót-
um og var alveg til í að breyta til,
langaði jafnvel að flytja út. „Hann
var ofsalega ágengur í símtölum og
bréfaskriftum, kom hingað og bauð
mér út. Hann gerði þetta spenn-
andi. Ég hreifst af því, tilhugsun-
inni að flytja út ekki síður en hon-
um. Þarna sá ég fram á að nýr kafli
gæti verið að hefjast.“
Hún flutti út með búslóðina og
yngsta barnið, fór í skóla og eign-
aðist félaga. Honum leist þó ekk-
ert á þá og kom í veg fyrir að hún
umgengist þá. „Þetta byrjaði svo
lúmskt. Ég áttaði mig ekkert á því
fyrst að þetta snerist um það að
hann vildi ekki að ég umgengist
neinn. Hann laug bara einhverju
upp á fólk og ég trúði því. Ég mátti
ekki hafa samband við neinn og
sérstaklega ekki Íslendingana. Það
kom mjög fljótlega í ljós.“
Hótaði börnunum
Hann fylgdist með öllu sem hún
gerði. Hvert hún fór, hvernig hún
klæddi sig, hvað hún sagði og
hvað hún gerði. Mjög fljótlega fór
hann líka að setja út á það hvern-
ig hún klæddi sig og kom fyrir. Ef
hún ætlaði í skólann í pilsi fékk hún
að heyra það, því þá var hún alveg
örugglega að halda við einhvern
kennarann.
Eins taldi hann víst að hún væri
með eitthvað í bígerð ef hún gerð-
ist svo djörf að setja á sig maskara.
„Svo komu ljótar athugsemdir. Í
byrjun þorði ég að svara honum en
þá fóru höggin að koma. Þegar svo
var komið var það orðið þannig að
ég gerði ekkert rétt í hans augum og
ég var orðin alveg nötrandi hrædd.
Ég þorði varla að andmæla honum
til þess að fá ekki högg.“
Hér heima hefðu aðrir get-
að hjálpað henni að átta sig á að-
stæðunum. Úti var auðveldara að
fela þær. Um leið varð erfiðara fyrir
hana að átta sig á þeim og það var
ekki fyrr en það var orðið of seint
að hún gerði það og þá vildi hún
ekki koma strax heim með skottið á
milli lappanna. Eins og henni hefði
mistekist.
Sektarkenndin er mest gagn-
vart börnunum. „Að ég skyldi láta
þetta yfir mig ganga. Að ég skyldi
ekki koma mér út úr aðstæðun-
um, þeirra vegna. En hann var bú-
inn að brjóta mig svo mikið nið-
ur að ég þorði ekki að fara. Hann
hótaði því að mínir nánustu yrðu
særðir, drepnir, limlestir, eitthvað.
Börnin mín og foreldar. Í rauninni
var hann búinn að heilaþvo mig
þannig að ég hélt að það væri betra
að vera en að fara. Ókei, taktu mig
sjálfa og lemdu mig en láttu börn-
in vera.“
Tilefnislausar refsingar
Tilefnið fyrir ofbeldinu var oftast
ómerkilegt. „Það þurfti ekkert til.
Bara það að síminn hringdi of seint,
að hans áliti, ég talaði of lengi eða
honum líkaði ekki við persónuna
sem hringdi. Þannig að ég tiplaði
á tánum í kringum hann og reyndi
að gera allt rétt. Vera bara heima og
vera góð húsmóðir. Gera ekkert og
segja ekkert sem gæti stuðað hann.
Ég lærði að spyrja hann allt-
af að því hvað hann vildi fá í mat-
inn og hvernig ég ætti að elda það.
Hann refsaði mér fyrir það ef mat-
urinn var ekki eins og hann vildi
hafa hann. Rangt krydd gat haft
slæmar afleiðingar. Einu sinni var
ég með kjúkling í ofninum og eftir
hálftíma leit hann á kjúklinginn og
sá að ég hafði notað rangt krydd.
Áður en ég vissi af kom kjúkling-
urinn bara fljúgandi beint fram-
an í mig. Sjóðheitur úr ofninum.
Ég hafði ekki hugmynd um að það
væri eitthvað í gangi eða að ég væri
að gera neitt rangt. Þetta tók bara
sekúndubrot. Þetta var svo ofboðs-
leg geðveiki. Ég vissi aldrei. Ég hélt
kannski að ég væri að gera eitthvað
rosalega gott sem ég fengi jafnvel
smá viðurkenningu fyrir en það gat
alveg snúist upp í andhverfu sína.
Hann var bara að sýna vald sitt.
Það snerist allt um hann og mínar
lykilspurningar voru: „Hvernig var
dagurinn þinn? Hvað vilt þú gera?
Hvernig vilt þú hafa þetta?“
Í heljargreipum óttans
„Hann beitti mig líka kynferðis-
ofbeldi en það var bara hluti af
þessu. Hann var bara að sýna vald
sitt. Hann nauðgaði mér margoft.
Í svona ofbeldissambandi segir þú
ekki nei. Þú segir ekki nei við svona
mann. Þú gerir það ekki.“
Hún þurfti alltaf að vera á varð-
bergi og var í heljargreipum óttans.
„Ég var alveg rosalega viðkvæm og
mér leið illa á þessum tíma. Þetta
var alveg hörmung. Ég var alltaf
með kvíðahnút og óttaslegin. Ég
svaf illa og grét í einrúmi. Stundum
gat ég rétt komið mér inn um dyrn-
ar áður en ég hné niður og grét. Ég
vissi aldrei hverju ég átti von á.
Allur sólarhringurinn snerist um
að dansa þennan dans. Ég var gjör-
samlega niðurbrotin. En einhvern
veginn komst ég í gegnum þetta. Ég
íhugaði oft að gefast upp en ég varð
að halda áfram fyrir börnin mín.
Þau eru mér allt og ég gat ekki gert
þeim það.
Ég trúði ekki öðru en að hann
myndi lagast. Eins og ég hafði
kynnst honum var hann svo
dásam legur. Hann var í raun eins
og tveir menn, algjörar andstæður.
Í hvert skipti sem hann hafði beitt
mig ofbeldi varð hann aftur eins og
áður, grét fögrum tárum og var svo
góður, iðraðist og ætlaði aldrei að
gera þetta aftur. Stundum leið hon-
um svo illa að ég varð að biðja hann
afsökunar á því sem ég hafði gert til
að láta hann berja mig.“
Sektarkenndin gagnvart
börnunum
Ofbeldið fór yfirleitt fram á heimil-
inu, þar sem barnið hennar þurfti
gjarnan að horfa á barsmíðarnar.
Hann lagði aldrei hendur á barn-
ið en hann beitti það andlegu of-
beldi og liður í því var að láta það
horfa á. Barnið fór fljótlega að hata
manninn og lét sem minnst sjá sig
á heimilinu. „Sektarkenndin liggur
rosalega djúpt í því að ég fór með
það aftur í þessar aðstæður eft-
ir að við vorum einu sinni komin í
kvennaathvarfið. Því þá var ég búin
að vekja með barninu von um að
nú væri þessu lokið. Hann hringdi
líka í fólkið mitt hér heima í ein-
hverju geðveikiskasti og hótaði því í
óspurðum fréttum að drepa mig og
barnið mitt. Því vissi fólkið mitt að
eitthvað væri í gangi þótt ég reyndi
alltaf að gera lítið úr því og segja að
þetta hefði ekki verið svo slæmt.
Skítt með mig en að hafa svikið
börnin finnst mér mjög erfitt. Mér
fannst ég óskaplega vond móðir
að hafa látið börnin mín ganga í
gegnum þetta. Þau vilja meina að
þau líti ekki á það þannig að ég hafi
gert þeim neitt, ég hafi ekki viljandi
skaðað þau, og það er pínu plástur
á sektarkenndarsárið.“
Kastaði hnífum
Allt gerðist þetta mjög hratt. Hálfu
ári eftir að hún flutti til hans fór hún
í kvennaathvarfið í fyrsta skipti.
Ástæðan var mjög alvarleg árás þar
sem hún og barnið flúðu manninn
í ofboði. „Við rétt náðum að hlaupa
út í bíl þegar hann var kominn með
hnífana á loft. Hann kom á eftir
okkur og kýldi í rúðuna og kýldi í
gegn. Hann braut hana.“
Eftir tveggja til þriggja daga
dvöl í kvennaathvarfinu fór Haf-
dís aftur heim. Henni leið ekki vel
í athvarfinu. „Þetta var voða skrýt-
in tilfinning. Ég var ekki heima hjá
mér og ekki með dótið mitt, ekki
einu sinni í mínu heimalandi og ég
átti hvergi heima. Ég upplifði ein-
manaleika, tómleika og ömurleika.
Samt var allt gert fyrir mig. Ég varð
öryggislaus og fannst skelfingin ein
að vera þarna. Af tvennu illu vildi
ég bara komast heim, þótt ástand-
ið væri slæmt þar. Ég ætlaði bara að
reyna að halda ástandinu þar bæri-
legu með réttri hegðun.“
Í annað skipti fór hún á kvenna-
athvarfið af því að hann henti
henni og barninu út og læsti. Þau
áttu bara að sofa úti.
Eftir að hann svívirti nýlát-
inn ástvin Hafdísar fann hún kraft
til þess að rísa upp gegn honum.
„Þá reis ég upp og sagði honum
að hann skyldi ekki voga sér að
sverta minningu hans. Ég þurfti
líka að líða fyrir það. Eftir það sagði
ég hingað og ekki lengra. Ég fór í
kvennaathvarfið og var bannað að
fara aftur til hans. Við vorum tvær
vikur í kvennaathvarfinu í lögreglu-
vernd því hann kom þangað og ætl-
aði inn.“
Umsátursástand
Síðan var henni útvegað húsnæði.
Þá tók maðurinn að sitja fyrir þeim.
Lagði bílnum í næstu götu þar sem
hann gat séð inn um stofugluggann
í gegnum garðana. Þar sat hann all-
an daginn og fylgdist með öllu sem
hún gerði. „Hann sást alls staðar í
kringum okkur. Hann sat fyrir okk-
ur og hringdi mjög mikið og var
með hótanir, líflátshótanir. Það
þyrfti nú lítið til að hann næði mér,
ég þyrfti bara að fara út í búð. Ég
held að hann hafi aðallega verið að
ögra mér, sýna vald sitt og gera mig
hrædda. Sýna mér fram á það að ég
myndi aldrei geta lifað óttalaust.“
Í ljósi alls sem á undan var
gengið fékk Hafdís nálgunarbann
á manninn. „Ég var búin að vera í
kvennaathvarfinu, í sálfræðiviðtöl-
um og það voru til spítalaskýrslur.
Það var augljóst að maðurinn var
hættulegur. Hvað gat verið næst?
Barnið? Ég hélt að ég væri örugg
með nálgunarbann.“
Hrottaleg árás
Annað kom þó á daginn. Einn dag-
inn kom barnið hennar hlaupandi
úr skólanum. Það hafði mætt hon-
um rétt hjá heimilinu. Lögreglunni
var tilkynnt um málið og hún af-
greiddi málið með því að ræða við
manninn. „Nálgunarbannið þýddi
ekkert. Maðurinn var bara í næstu
götu. Svo braust hann inn stuttu
seinna og stórslasaði mig.“
Maðurinn lá í runna á lóðinni og
fylgdist með því þegar barnið fór í
skólann. Það sá hann og hringdi
heim til að láta vita af honum. Haf-
dís sagði því að vera alveg rólegt,
því þau væru með nálgunarbann
og hann myndi aldrei koma. Næst
þegar hún opnaði dyrnar stökk
hann á hana og ruddist inn. „Inn-
brotið var mjög óvænt. Á dauða
mínum átti ég von en ekki þessu.
Sjokkið var rosalegt. Hann notaði
nánast engin orð. Aðallega svívirð-
ingar. En ég get eiginlega ekki rifj-
að það upp. Þetta var mjög ljótt.
Ég var öll marin og blá eftir hann
og óþekkjanleg í framan. Svo skildi
hann mig eftir stórslasaða.“ Þegar
barnið kom aftur heim var lögregl-
an fyrir utan með blikkandi ljós og
læti.
Af því að Hafdís var svo alvar-
lega slösuð eftir manninn var hann
færður í nokkurra vikna gæsluvarð-
hald. Hún lagði líka fram kæru fyrir
innbrot, ofbeldi og nauðgun og
kom það manninum víst mjög á
óvart að hún skyldi kalla lögregluna
til. „Eftir gæsluvarðhaldið var hon-
um svo bara sleppt. Mér var sagt af
lögreglu og lögfræðingum að af því
að hann var fyrrverandi sambýlis-
maður minn myndi málið aldrei ná
í gegn. Ég skildi það aldrei. Hann
hélt því fram að ég hefði viljað
þetta, beðið um þetta. Af því að ég
hafði búið með honum var eins og
honum væri allt leyfilegt.“
Skortur á úrræðum
Hafdís ákvað að snúa aftur heim
til Íslands þar sem hún lifði lengi í
ótta. „Ég verð samt að viðurkenna
það að ég er enn dauðhrædd við að
tala um þetta af því að við sem lend-
um í þessari stöðu erum dæmdar.
Ég hef margoft verið spurð að því af
hverju ég lét berja mig eða af hverju
ég lét koma svona fram við mig. Þú
lætur ekkert fara svona með þig, þú
ert föst í þessum aðstæðum og býrð
með manni sem gerir þér illan leik.
Það er verst að gerandinn er ekki
verst dæmdur, þolandinn er líka
dæmdur.“
Af ótta vill Hafdís ekki fara nán-
ar út í hlutina en finnst samt mik-
ilvægt að tala um þessa reynslu í
von um að skilningur samfélag-
ins muni aukast. Þá vill hún líka
sjá betri úrræði fyrir þolendur of-
beldis. „Lífið er að ganga ágætlega
en þetta er allt hér á herðum mér.
Og hér inni í mér,“ segir hún og
bendir á brjóstkassann. „Ég þyrfti
betri stuðning til þess að komast
í gegnum þetta. Þegar kona hefur
farið á kvennaathvarfið, á nám-
skeið og í nokkur sálfræðiviðtöl eru
ekki fleiri úrræði í boði fyrir hana
og börnin sem voru áhorfendur að
þessu. Og verða svo að fullorðn-
um manneskjum og burðast með
bresti og tilfinningar sem þau skilja
ekkert í. Þau þurfa hjálp, líka á full-
orðinsárum. Það vantar eftirfylgni.
Ég tel það mikilvægt að koma upp
einhvers konar stuðningsneti þar
sem konur með svona reynslu geta
hjálpað hver annarri, fundið styrk
og stuðning.“
Kona á sextugsaldri kynntist manni sem tældi hana til sín með fagurgala og hrósyrðum. Þegar hann var
búinn að heilla hana upp úr skónum braut hann hana niður og beitti hana ofbeldi. Stundum þvingaði
hann barn til að horfa á. Ofsóknirnar héldu áfram þegar hún fór frá honum því þá sat hann fyrir henni og
hringdi stöðugt með hótanir. Að lokum flúði konan land eftir skelfilega atburði.
Ævintýri sem
varð að martröð
22 Úttekt 25. júní 2010 föstudagur
Sviðsett mynd