Dagblaðið Vísir - DV - 24.09.2010, Blaðsíða 34

34 VIÐTAL 24. september 2010 FÖSTUDAGUR
Alþingi á prófinu. Þá bregst það þjóðinni. Virð-
ing Alþingis þverr og þá reynir á hvort við höfum
þrek til þess að afgreiða málið. Allar forsendur
eru til staðar til þess að gera það. Í síðustu viku
lofuðu menn vinnu þingmannanefndarinnar og
töldu hana til fyrirmyndar. Það er ekki alltaf auð-
velt að ná málamiðlun. En ég fullyrði að vinnan
í kringum þingsályktunina sem snýr að réttar-
fars- og refsiskilyrðunum var jafnvel betur unn-
in og kafað dýpra en í aðra hluta málsins.
Satt best að segja bjóst ég ekki við svo hörð-
um viðbrögðum frá forsætisráðherra. Það kom
í ljós – eins og ég lít á þetta – að hún hafði ekki
lesið greinargerðina með málshöfðunartillög-
unum. Hún fór harðar fram en ég bjóst við. Hún
hefur langa þingreynslu og hefur margsinnis lagt
til lýðræðisumbætur og barist fyrir auknu gagn-
sæi og betri vinnubrögðum. Vonbrigði mín voru
því meiri en ella.“
OFRÍKI SAMFYLKINGARINNAR
Talið berst á ný að samstarfinu við Samfylking-
una og Atli telur að þingflokkur hennar hafi sýnt
mörgum þingmönnum VG óbilgirni. „Það var
sérstaklega ein ræða sem vakti vægast sagt undr-
un mína. Ég hef sagt það áður að mér finnst Sam-
fylkingin hafa lagt Jón Bjarnason, sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra, í einelti. Það er eins
og sé frjálst veiðileyfi á hann. Trekk í trekk lend-
ir hann í spuna, þessi ágæti og heiðarlegi mað-
ur. En þegar kom fram að draga ætti hann fyrir
landsdóm vegna skoðana hans í ESB-málinu var
mér öllum lokið satt best að segja. Samt var ljóst
fyrir myndun ríkisstjórnarinnar að við fimm
þingmenn VG vorum andvígir aðild að ESB.
Það var fært til bókar og ríkisstjórnin var mynd-
uð meðal annars á þeim grundvelli. Þetta var
heiðarleg og opin afstaða enda vil ég ekki koma
í bakið á fólki. Það var meira að segja tekið fram
að við mættum beita okkur, að við mættum tjá
skoðanir okkar. Það er því fokið í flest skjól þegar
menn vilja draga Jón Bjarnason fyrir landsdóm
vegna einmitt þessara skoðana sinna.“
KLOFIN NEFND
Heimildir eru fyrir því að fulltrúar Samfylkingar-
innar hafi fram á síðustu stundu ætlað að styðja
tillögu meirihluta nefndarinnar um málshöfðun
á hendur fjórum ráðherrum og undanskilja ekki
Björgvin G. Sigurðsson. Síðan hafi þeim snúist
hugur á síðustu stundu. Atli vill ekki tjá sig um
þetta. „Ég er bundinn trúnaði. Hvernig menn
komast að niðurstöðu er innri mál nefndarinn-
ar. Ég flutti ræðu í þinginu um verklagið. Menn
einfaldlega gáfu sig ekki upp strax um þessi at-
riði. Við rituðum ráðherrunum fjórum bréf í
maí. Ákveðið var að stilla upp tillögum til þess
að menn gætu séð málavexti og rökstuðning.
Þremur sérfræðingum var falið að gera það og
þeir skiluðu niðurstöðu um miðjan ágúst. Við
byrjuðum fundi okkar 17. ágúst síðastliðinn.
Þegar þetta var komið fram kom fram tillaga um
að leita enn á ný til sérfræðings. Sá sérfræðing-
ur kom til fundar við okkur og tók undir þetta.
Hann benti að vísu á galla í skýrleika ákærunnar,
til dæmis varðandi 17. grein stjórnarskrárinnar
um ráðherrafundi. Það voru sem sagt 4 til 5 sér-
fræðingar sem komu að þessu. Einn þeirra hafði
efasemdir þannig að 4 þeirra voru sammála um
þá málshöfðun sem við á endanum birtum. Ef
sérfræðingarnir hefðu ekki verið sammála, til
dæmis verið þrír á móti tveimur, hefði ég ekki
farið af stað með ákærur. Þá hefði verið kominn
ígrundaður vafi. Ég hef grandskoðað hug minn
þegar spurt er hvort ég sé í hefndarhug. Ég tel
svo ekki vera. Ég hef reynt að nálgast þetta fag-
lega og ýtt frá mér flokkspólitískum sjónarmið-
um. Mér finnst sem okkur hafi tekist að skila
faglegu áliti en það er vitanlega annarra að meta
þetta.“
NÁTTÚRUHAMFARIR
AF MANNAVÖLDUM
Björn Valur Gíslason sagði að fyrir sér væri ein-
faldara að taka ákvörðun um málshöfðun gegn
ráðherrum en að ákveða stórfelldan niðurskurð
innan velferðarkerfisins. Er þingið og ráðherrar
ekki bara áberandi í umræðunni og kannski of
mikið úr málshöfðun gert gegn fyrrverandi ráð-
herrum? Atli lítur ekki þannig á málið. „Ég er
ekki sammála Birni Val um þetta. Það er erfitt
að skera niður en þetta er ekki einfalt mál. Þetta
snýst um einstaklinga og mér finnst Björn Valur
tala gáleysislega. Þetta er sögulegt mál sem von-
andi sér fyrir endann á um miðja næstu viku.
Á bak við þetta eru náttúruhamfarir af manna-
völdum hvert svo sem rekja má upphaf þeirra.
Þannig að þetta er gríðarlega alvarlegt mál. Ekki
verður ráðist í þetta nema að vel ígrunduðu
máli. Allt orkar tvímælis þá gert er. Við segjum
ekki fyrir um sakfellingu eða dóma. Við reynd-
um að fullvissa okkur um líkurnar á sakfellingu
sem er grundvöllur ákæru. Þetta er ekki dómur
og sönnunarfærslan er eftir. Fyrir dómi verður
allra réttinda gætt.“
ÁTTI AÐ TAKA SÉR MEIRI TÍMA
Sérstakur saksóknari rannsakar og saksækir
stjórnendur og eigendur föllnu bankanna. Ráð-
herrar, sem voru við stjórnvölinn þegar þjóðar-
skútan strandaði, verða hugsanlega kallaðir til
ábyrgðar frammi fyrir landsdómi. En hvað um
fjóra embættismenn, þrjá seðlabankastjóra og
forstjóra Fjármálaeftirlitsins fyrrverandi? Þing-
mannanefndin sendi Birni L. Bergssyni, settum
ríkissaksóknara vegna bankahruns, ábendingu
eða ígildi kæru sem hann tók til athugunar. Nið-
urstaða hans var að ekki væri efni til að hefja sér-
staka sakamálarannsókn að svo stöddu. Hvað
sýnist Atla um þennan þátt málsins?
„Björn sagði „að svo stöddu“. Þetta merkir
að það þurfa að koma fram nýjar upplýsingar til
þess að hreyfa við málinu, taka það upp. Þetta
er alvörumál og þarf að gera að yfirveguðu máli.
Ég vil ekki segja neitt um þetta annað en að mér
fannst settur ríkissaksóknari gefa sér ótrúlega
lítinn tíma til að taka sína ákvörðun, eða aðeins
um þrjár vikur. Ég er búinn að grandskoða það
sem að mér snýr síðan 15. janúar og þar til við
útbýttum niðurstöðum nefndarinnar á þing-
skjölum fyrir skemmstu. Mér veitti ekkert af
þessum tíma. Ég hefði kosið að settur ríkissak-
sónari hefði gefið sér meiri tíma til að fara yfir
málið.“
ÞOLINMÆÐIN ÞRÝTUR EF …
Atli Gíslason er ánægður með breytingarnar
á ríkisstjórninni á dögunum og vonar að Jón
Bjarnason sitji áfram sem sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðherra eftir áramótin. „Það pirrar mig
að Samfylkingin vilji hafa afskipti af því hvaða
ráðherra VG velur til setu í ríkisstjórninni. Það
er löng hefð fyrir því að hver flokkur velji sína
ráðherra án afskipta annarra. Þetta er eitt af því
sem ég kalla einelti gagnvart Jóni. Ég hef aldrei
farið gegn ráðherrum Samfylkingarinnar með
þessum hætti vegna þess að ég vil sýna tryggð og
standa við gerða samninga. En ef þetta heldur
áfram af hálfu Samfylkingarinnar er eins víst að
þolinmæði mína þrjóti. Ég er ekki viss um að ég
geti tekið því þegjandi. Það þarf tvo til að hjóna-
band gangi. En hjónaband og samstarf stjórn-
málaflokka gengur ekki án deilna. Spurningin er
hvort deilur leysast og um það snýst samstarf.“
Þrátt fyrir Icesave, ESB, niðurskurð og fleira
telur Atli að stjórnarsamstarfið haldi út kjör-
tímabilið. „Ég hef þyngstar áhyggjur af ESB-mál-
inu og fylgifiski þess, Icesave. Við Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir fórum fram með okkar afstöðu
í júlí og kvörtuðum. Ég er talinn köttur og var
svo sem búinn að mjálma um þetta lengi innan
þingflokksins og stofnana VG án nokkurs sýni-
legs árangurs. Við sögðumst ekki treysta okk-
ur til að styðja ESB-vegferð ríkisstjórnarinnar. Í
sumar vöknuðu menn loks af værum blundi. Í
þessu máli var ekki verið að fara fram með nein-
ar sérþarfir heldur bergmálaði ég stefnuyfirlýs-
ingu ríkisstjórnarinnar. Þetta tvinnaðist saman
við auðlindapólitíkina, Magmamálið og fleira.
Það er vitanlega grundvallarstefna ríkisstjórn-
arinnar að auðlindirnar séu almannaeign. Þetta
er ekki mjög flókið. Þjóðin er á hnjánum og við
þær aðstæður koma erlendir hákarlar og reyna
að sölsa undir sig auðlindirnar. Þetta með auð-
lindirnar og ESB er auðvitað sjálfstæðisbarátta
sem hafin er yfir flokksbönd frá mínum bæjar-
dyrum séð. Ég hef meiri áhyggjur af virðingu og
sóma Alþingis en ríkisstjórnum sem koma eða
fara. Þannig hef ég rekið málin í þingmanna-
nefndinni og talið að ef við tökum ekki upp ný
og betri vinnubrögð verði þingið að endurnýja
umboð sitt frá kjósendum í þingkosningum.“
BARÁTTUMAÐUR FYRIR KVENFRELSI
Umhverfismál, auðlindapólitík og kvenfrelsi
ráku Atla til pólitískrar baráttu. Hann endaði
sem þingmaður VG. Hann hafði reynt að vinna
að ofangreindum málaflokkum í störfum sínum
sem lögmaður og í réttarsölum. „Kárahnjúka-
málið, Þjórsárvirkjanir og fleira voru á mínu
borði. Svo voru það kvenréttindamálin þar sem
ég tel mig hafa haft nokkurt erindi sem erfiði.
Nauðganir og ofbeldi gegn konum svíður. Það
svíður vegna þess að um eða innan við 5 prósent
af kærðum nauðgunum rata til dómstóla. Það
er sárt til þess að vita vegna þess að ég veit að
afleiðingar þessa ofbeldis eru ekki aðeins gagn-
vart þolandanum. Þetta kemur niður á heilum
fjölskyldum, börnum og barnabörnum. Fjór-
um sinnum hef ég flutt frumvarp um breyting-
ar á nauðgunarákvæðum hegningarlaga en ekki
náð því fram. Ég tel að skilgreina eigi nauðgun
sem refsiverða án tillits til verknaðaraðferðar-
innar. Líkamsárás er refsiverð burtséð frá verkn-
aðaraðferð. Komi afleiðingarnar fram gildir
einu hvort menn eru meiddir með hamri eða
hnefa. Og það gildir einu um nauðganir. Ég held
að sannana sé ekki leitað í nauðgunarmálum
á réttum stað. Afleiðingarnar geta verið líkam-
lega tímabundnar en varanlegar í andlegu tilliti.
Andlegu og félagslegu afleiðingarnar geta verið
skelfilegar og þar liggur stóri skaðinn. Sem betur
fer eru til aðferðir til að lina andlegan sársauka
en þarna er þörf breytinga.“
„ÞETTA HYSKI“
„Þingmennskan er erilsamt hugsjónastarf og
ég hef engar áhyggjur af því þótt ég yrði á ein-
hverjum tímapunkti að snúa til annarra starfa.
Þannig er lýðræðiskerfið. Við eigum eitt erfitt ár
fram undan en síðan ætti þjóðfélagið að fara að
jafna sig nokkuð eftir fjármálaáfallið. Ég vil ekki
byggja sambærilegt þjóðfélag og var hér fyrir
hrun. Ég vil ekki þá pólitísku lömunarveiki sem
þá ríkti. Ég vil ekki þessa skefjalausu neyslu-
hyggju. Það má kannski segja að þingmanna-
nefndin hafi látið eftir mér að ráðist var í kynja-
fræðilega greiningu sem er sérstakur hluti af
niðurstöðum nefndarinnar. Ég lá undir ámæli
fyrir þetta. Þessi greining er gagnmerk. Sjáðu til
dæmis drengina sem settir voru reynslulausir
inn í bankana. Það var fallið frá kröfum um fag-
þekkingu og reynslu. Það komu inn menn sem
höfðu ekki reynslu af rekstri. Reyndu fólki var
ýtt til hliðar sem væri það ónýtt. Ég hefði ver-
ið talinn ónýtur, en betur vinnur vit en strit. Ég
vinn kannski hægar en ég gerði en vinnubrögð-
in eru betri. Þetta var ruglað. Kynjafræðilega
skýrslan tekur á hjarðhegðuninni sem greip
um sig. Talað er um stigveldi karlmennsk-
unnar. Þetta hyski – ég segi það bara – þetta
hyski sem stýrði bönkunum var orðið ráðandi
í þessu stigveldi karlmennskunnar og hafði
undirtökin meira að segja í samskiptum við
stjórnvöld. Enginn var til þess að berja í borðið
þegar óknyttastrákarnir brutu rúður fjármála-
kerfisins. Stjórnmálin voru lömuð gagnvart
þessu,“ segir Atli að endingu.
„Ræða Jóhönnu var sérstaklega ómakleg
gagnvart fulltrúum Samfylkingarinnar í
nefndinni. Hún var einnig ómakleg gagnvart
þeim sérfræðingum sem störfuðu fyrir þing-
mannanefndina.“ MYND SIGTRYGGUR ARI JÓHANNSSON