Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.2012, Page 19

F
ólk hefur verið hvatt til að
borða heilkornaafurðir í
gegnum tíðina, svo það
er í rauninni ekkert nýtt.
Það sem er að breytast í
áherslunum er hvernig þetta er
sett fram. Fólk er hvatt til að leita
eftir heilkornaafurðum og einblína
ekki bara á trefjar þegar kemur að
hollustu. Trefjar hafa mismunandi
virkni og það er því ekki gulltryggt
að það sé góður mælikvarði,“ segir
Ingibjörg Gunnarsdóttir, prófessor
í næringarfræðum við Háskóla
Íslands.
Þarf að tilgreina korntegund
Sífellt bætast við vörur á markaðinn
sem eru merktar á þann hátt að þær
innihaldi heilkorn. Ingibjörg segir að
það gæti misskilnings hvað varðar
heilkornavörur en í raun sé ekkert til
sem heitir heilkorn. „Ef það stendur
í innihaldslýsingu að varan innihaldi
heilkorn en ekki tekið fram hvaða
korntegund sé um að ræða, þá eru
upplýsingarnar ekki nægjanlegar. Það
hafa komið fram vísbendingar um
að rúgur og bygg hafi aðra og meiri
virkni en til dæmis heilt hveitikorn.
Það skiptir því máli fyrir neytendur að
vita hvaða korn er í vörunni.“
Þegar talað er um heilkorn er átt
við korn þar sem allur hluti þess er
nýttur og ekkert hreinsað frá. Það er
því í raun átt við vinnsluaðferð á korn­
inu. „Um leið og byrjað er að hreinsa
ákveðna hluti frá tapar þú bæði trefja­
efnum og næringarefnum úr vörunni
þannig að hún verður næringarefna­
snauðari,“ segir Ingibjörg.
Heilkorna og fjölkorna er ekki
það sama
Annar misskilningur sem
Ingibjörg nefnir er þegar fólk
setur samasemmerki á milli
heilkornaafurða og fjölkornaafurða.
Hún segir að fjölkornabrauð
geti verið til dæmis venjulegt
hveitibrauð sem bætt hefur verið
í nokkrum tegundum af korni og
fræjum. Það geti verið villandi
fyrir neytendur og greina þurfi þar
á milli. „Það er heldur ekki alltaf
auðvelt því til dæmis í bakaríum
eru ekki aðgengilegar upplýsingar
um innihald. Það væri því hægt að
kalla eftir því að bakarar hefðu slíkar
upplýsingar frammi. Það er skylt að
hafa upplýsingar um hvað er í mestu
magni í vörunni en það væri mjög
gott að fá hlutfall heilkornanna og
næringargildi brauðanna.“ Það megi
því bæta upplýsingagjöf til neytenda
því þeir þurfi að vera betur upplýstir.
„Ég trúi því nú ekki að bakarar séu
vísvitandi að reyna að svindla eða
blekkja. Þeir mega hins vegar vanda
sig meira í upplýsingagjöfinni og þá
er um að gera að leita til fagaðila því
ég tel að það séu margir tilbúnir til að
aðstoða þá við slíkt.“
Óhollusta skreytt með
hugtakinu
Hún segir einnig að heilkornaafurð
sé svo nýlegt hugtak að það geti
ruglað neytendur í ríminu. „Það sem
hefur verið kallað heilhveitibrauð
mun áfram heita það þó það sé lágt
hlutfall heilhveitis í uppskriftinni.
Fólk þarf því að gera greinarmun á
því og því sem er núna að koma á
markað og kallast heilkornabrauð.
Nú sér maður að það er verið að
auglýsa ýmsar tegundir matvöru
sem heilkorna eða sem gerðar úr
heilkornum. Það segir meira að
segja á Cocoa Puffs­pökkunum að
það sé gert úr heilkornamaís sem
hefur ekki sömu heilsufarslegu áhrif
og heilkornarúgur. Þegar byrjað er
að skreyta óhollustuna með þessu
verður hugtakið ónýtt.“
Neytendur 19Miðvikudagur 28. mars 2012
Gunnhildur Steinarsdóttir
blaðamaður skrifar gunnhildur@dv.is
Upplýsingar á neytendaumbúðum
n Í reglugerð nr. 503/2005 um merkingu matvæla segir að þegar vöru er dreift án
umbúða, eða pakkað á sölustað eða sett í umbúðir til beinnar sölu til neytenda, skuli
seljandi vörunnar geta veitt kaupanda vissar upplýsingar. Í 6. grein reglugerðarinnar
segir meðal annars að á neytendaumbúðir sé skylt að setja vöruheiti, innihaldslýsingu,
magn tiltekinna innihaldsefna eða flokka innihaldsefna.
Þær upplýsingar fengust hjá Matvælastofnun að starfsfólk í bakaríum þurfi að hafa
þessar upplýsingar tiltækar til dæmis í möppu en aðrar leiðir séu færar, svo sem að
geta flett upp í tölvu eða hafa merkingar við hverja vöru. Heilbrigðiseftirlit sjái svo um
eftirlit með bakaríum en það felst almennt í því að fara yfir öll atriði sem bakaríum er
skylt að fara eftir en einnig eftirliti með því hvort neytandinn geti fengið upplýsingar um
innihaldsefni bakarísvara. Eftirlitið fari til dæmis þannig fram að valdar séu ákveðnar
vörur og kannað hvort upplýsingar séu tiltækar um þær og hvort þær eru réttar.
Það er ekki skylt að gefa upp næringargildi bökunarvara nema ef næringar- eða
heilsufullyrðingar eru notaðar. Þetta á við fullyrðingar um að varan sé trefjarík,
sykurlaus, fitulítil eða ef fullyrt er um tengsl milli neyslu varanna og heilbrigðis.
n Kostir heilkornamatvæla eru ótvíræðir n Vantar upplýsingar til neytenda
Hollusta heilkorna
„Það er heldur ekki
alltaf auðvelt því
til dæmis í bakaríum eru
ekki aðgengilegar upp-
lýsingar um innihald.
Það væri því hægt að
kalla eftir því að bakarar
hefðu slíkar upplýsingar
frammi.
Þetta þarf
að uppfylla:
Danskar skilgreiningar um hvaða skilyrði
heilkornaafurðir þurfa að uppfylla.
Bakarar hér á landi styðjast við þær
þegar kemur að heilkornabrauði.
Hveiti, hrísgrjón:
n 100% heilkorn, miðað við þurrefni
vörunnar
n Trefjar, 6g/100g
Brauð:
n Minnst 50% heilkorn miðað við
þurrefni uppskriftar
n Fita, ekki yfir 7 g/100g
n Sykur, ekki yfir 5g/100g
n Natríum, ekki yfir 0,5g/100g
n Trefjar yfir 5g/100g
Hrökkbrauð:
n Heilkorn ekki undir 60% af þurrefnum
uppskriftar
n Fita, ekki yfir 7g/100g
n Sykur, ekki yfir 5g/100g
n Natríum, ekki yfir 0,5g/100g
n Trefjar yfir 6g/100g
Morgunkorn:
n Heilkorn ekki undir 60% af þurrefnum
uppskriftar
n Fita, ekki yfir 7g/100g
n Sykur, ekki yfir 10g/100g
n Natríum, ekki yfir 0.5g/100g
n Trefjar yfir 6g/100g
Pasta og núðlur:
n Heilkorn ekki undir 60% af þurrefnum
uppskriftar
n Natríum, ekki yfir 0,04g/100g
n Trefjar, yfir 6g/100g
Ingibjörg Gunnarsdóttir Segir
mikilvægt að neytendur fái að vita hvaða
korntegund er notuð í heilkornamatvæli.
Hvað eru heilkornaafurðir?
n Á heimasíðu landlæknis segir að þegar talað eru um heilkornavörur sé átt við að
allir hlutar kornsins séu notaðir við framleiðsluna. Það eigi við um hýði, mjölva og kím.
Korn geti verið bæði notað sem heilt og ómalað eða kurlað, skorið eða malað í gróft
mjöl. Hýði, mjölvi og kím þurfi þá að vera í sömu hlutföllum og í korninu sjálfu en með
þessu innihaldi afurðin öll næringarefni kornsins. Ekki sé um heilkornavöru að ræða
þegar hveitiklíði eða trefjum hefur verið blandað saman við hvítt hveiti. Dæmi um
heilkornavörur eru vörur gerðar úr heilhveiti, rúgi, byggi, höfrum, maís og hirsi.
Í könnuninni „Hvað borða Íslendingar?“ kom í ljós að neysla á heilkornabrauðum og
öðru grófu kornmeti sé mjög lítil hér á landi. Könnunin var gerð af embætti landlæknis
og Matvælastofnun í samvinnu við Rannsóknastofu í næringarfræði. Aukin neysla á
slíkum vörum er talin æskileg því neysla á grófu kornmeti dregur úr líkunum á hjarta- og
æðasjúkdómum, sykursýki af gerð 2 og sumum tegundum krabbameina.
Heilkornabrauð Í reglugerð um merkingu matvæla segir að á neytendaumbúðir sé skylt að setja innihaldslýsingu og magn tiltekinna
innihaldsefna eða flokka innihaldsefna.