Dagblaðið Vísir - DV - 24.09.2012, Blaðsíða 3

Fréttir 3Mánudagur 24. september 2012
M
innkunin í vímuefna neyslu
er afgerandi mest og jöfn­
ust á Íslandi,“ segir Jón Sig­
fússon, framkvæmdastjóri
Rannsóknar og greining­
ar. Verulega hefur dregið úr áfeng­
is­, vímuefna­ og tóbaksneyslu efstu
þriggja bekkja grunnskóla undanfar­
in 15 ár. Í ítarlegri úttekt Rannsóknar
og greiningar, sem ber heitið Ungt fólk
2012 – Menntun, menning, íþróttir,
tómstundir, hagir og líðan nemenda í
8., 9. og 10. bekk grunnskóla, kemur
fram að víndrykkja, reykingar, mari­
júana­ og hassneysla sé aðeins brot af
því sem var fyrir fáeinum árum.
Alger bylting í neyslu
Eins og sést meðfylgjandi mynd,
sem fjölmargir hafa undanfarið deilt
sín á milli á samskiptavefnum Face­
book, hefur þeim 10. bekkingum
sem reykja daglega fækkað úr 23 pró­
sentum niður í þrjú prósent frá árinu
1998. Aðeins þrjú prósent hafa nú
notað hass samanborið við 17 pró­
sent 10. bekkinga árið 1998. Þá hefur
hlutfall þeirra sem svara því játandi
að hafa orðið drukkin síðastliðna 30
daga lækkað úr 42 prósentum niður
í sjö prósent.
Allar línurnar liggja niður á við.
Með sanni má segja að algjör bylting
hafi orðið í neyslu ungmenna, ef
marka má niðurstöðurnar sem birt­
ar eru í skýrslunni en þær byggja á
víðtækum og áralöngum rannsókn­
um þar sem allir nemendur í þremur
efstu bekkjum grunnskóla eru spurðir
– nema þeir sem ekki mæta í skólann
þann daginn sem rannsóknin er gerð.
Öflugt forvarnarstarf
Í skýrslunni segir að þessum mikla
árangri sem náðst hefur í að minnka
vímuefnaneyslu unglinga í efstu
bekkjum grunnskóla megi ekki
síst þakka því mikla forvarnar­ og
heilsueflingarstarfi sem rekið hef­
ur verið í flestum sveitarfélögum
landsins um árabil. Það hafi verið
öflugt og stöðugt. „Sú leið hefur ver­
ið farin víðast hvar, að líta á vímu­
efnaneyslu ungmenna sem félags­
legt og aðstöðubundið vandamál
sem megi breyta með samræmdum
aðgerðum í nærsamfélaginu.“ Þau
sveitarfélög sem tekist hafa á við
vandann með þeirri nálgun hafi náð
mestum árangri í að draga úr tíðni
reykinga, áfengisneyslu og neyslu
kannabisefna.
Þrír mikilvægir þættir
Jón Sigfússon segir að árið 1998 hafi
það runnið upp fyrir mönnum að
vímuefnaneysla hafði vaxið mjög
mikið í þessum aldursflokki frá ár­
inu 1992, þegar mælingar hófust.
Kafað hafi verið ofan í þau gögn sem
til voru og í kjölfarið hafi ýmis kon­
ar stærri og smærri verkefni farið af
stað; bæði hjá ríki, sveitarfélögum og
frjálsum félagasamtökum. Hann seg­
ir að gögnin hafi á þeim tíma varpað
ljósi á þrjá mikilvæga áhrifaþætti. Í
fyrsta lagi væru góð tengsl á milli for­
eldra og barna mjög mikilvæg og fyr­
irbyggjandi þegar kemur að neyslu
ungmenna, í öðru lagi skiptir líðan
ungmenna í skólanum miklu máli
og síðast en ekki síst hafi skipulagt
íþrótta­ og tómstundastarf mikil­
vægu hlutverki að gegna. „Allir þess­
ir þættir voru teknir í spað og menn
fóru að vinna markvisst eftir þessu,“
segir hann og nefnir að ríkið hafi
einnig lagt lóð á vogaskálarnar. Sjálf­
ræðisaldur hafi verið hækkaður í 18
ár, aðgengi að áfengi og tóbaki hafi
verið heft og útivistartíma hafi ver­
ið settar frekari skorður í lögum. Þá
hafi sveitarfélögin til dæmis farið að
niðurgreiða frístundir barna.
Allt þetta og margt fleira hafi orðið
til þess að áðurnefndir áhrifaþætt­
ir hafi breyst til batnaðar. Almennt
viti foreldrar nú hve mikilvægt er að
verja tíma með börnum sínum, iðk­
un skipulagðra tómstunda hafi auk­
ist mikið og líðan barna sé betri í
skólum en fyrir 15 árum.
„Það er horft til okkar“
Spurður hvernig Ísland standi í sam­
anburði við önnur Norðurlönd segir
hann að rannsóknir á meðal fram­
haldsskólanema sýni að við séum
á svipuðum stað og Svíar og Norð­
menn en mikið framar en til dæmis
Danir og Grænlendingar. „Almennt
stöndum við mjög vel,“ segir hann
og bætir við: „Minnkunin í vímu­
efnaneyslu er afgerandi mest og
jöfnust á Íslandi og við horfum upp
á allt aðra þróun en til dæmis Bretar
og margar aðrar þjóðir. Það er horft
til okkar,“ segir hann.
Jón segir að Bandaríkjamenn
stæri sig gjarnan af góðum ár­
angri hvað varði að minnka vímu­
efnaneyslu ungmenna. Í rannsókn
sem University of Michigan stóð fyr­
ir og unnin var með samtökunum
Monitoring The Future kemur fram
að 27 prósent 15 og 16 ára unglinga
svari því játandi að hafa neytt áfeng­
is síðustu 30 daga. Meðaltalið í 36
Evrópulöndum sé 57 prósent en að­
eins íslensk ungmenni standi sig
betur. Svipaða sögu er að segja hvað
reykingar varða. Fram kemur að að­
eins Íslendingar standi betur að vígi.
Viðhorfsbreyting hjá unglingum
Gylfi Jón Gylfason er menntað­
ur sálfræðingur og er fræðslustjóri
í Reykjanesbæ. Hann segir að ekki
megi slá því föstu að þær aðgerðir
sem gripið hefur verið til undanfar­
in ár skýri þessar góðu niðurstöð­
ur. „Það er verið að gefa fullorðins
skýringar á því sem eru viðhorfs­
breytingar hjá unglingunum sjálfum.
Við getum getið okkur til um hvers
vegna það er ekki „kúl“ að reykja,
drekka eða nota fíkniefni í dag en
við vitum ekki af hverju það breytt­
ist.“ Hann segir að þó að ráðist hafi
verið í ýmis góð forvarnarverkefni
sé ekki hægt að slá því föstu að þau
orsaki þessa miklu breytingu til batn­
aðar. „Það er gleðilegt að dregið hafi
úr neyslu og þetta fólk er miklu betra
að upplagi en jafnaldrar mínir voru
þegar ég var ungur – þegar áfengis­
neysla var almenn og útbreidd.
Gylfi segir að það sé hans tilfinn­
ing að þar sem forvarnarmál hafi
verið í lagi, eins og til að mynda hjá
Reykjanesbæ, hafi meiri árangur náðst
en annars staðar. „En við vitum ekki af
hverju það er ekki „kúl“ að reykja og
drekka lengur,“ segir hann. n
Unglingar snúa
baki við dópinu
n Ótrúlegur árangur á 15 árum n Eru til fyrirmyndar
50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
42%
23%
17%
7%
7%
3%
3%
n Hafa orðið drukkin sl. 30 daga
n Reykja daglega
n Hafa notað hass
n Hafa notað marijúana
Stórlega dregur úr neyslu ungmenna
Baldur Guðmundsson
blaðamaður skrifar baldur@dv.is
Vakning 1998 Jón Sigfússon segir margar
skýringar að baki árangrinum.
„Minnkunin í vímu-
efnaneyslu er af-
gerandi mest og jöfnust á
Íslandi
„Hann er
óþverri“
n Móðir fórnarlambs Ásgeirs Inga segir ekki koma á óvart að hann sé dæmdur aftur
grennslan og þrýsting af þeirra hálfu
hafi hins vegar aldrei verið gefin út
ákæra. Hún fékk lögmann til að fara
í málið og hann gerði hvað hann gat
en málið hentist til og frá í kerfinu
án þess að tekið væri á því og það
rannsakað, enda hluti sönnunar­
gagna farin fyrir bí.
Lögð inn á geðdeild
Í bréfinu segist stúlkan hafa verið
lengi að ná sér. Hún var frá vinnu
í fimm mánuði, fékk taugaáfall og
var lögð inn á geðdeild og þjáðist af
miklu þunglyndi. Eftir það var hún
níu mánuði í endurhæfingu. Hún
var samtals meira en ár frá vinnu
eftir þessa skelfilegu lífsreynslu. Eft­
ir árásina segir hún hann hafa hót­
að sér í gegnum þriðja aðila. Bréf­
ið sendi hún móður Áslaugar Perlu
þar sem hún vonaðist til þess að
það gæti orðið að gagni við mál Ás­
laugar. Það var hins vegar aldrei tek­
ið til greina.
Aldrei í tygjum við hana
Ásgeir var dæmdur árið 2001 í 16
ára fangelsi fyrir morðið á Áslaugu
Perlu. Hann fékk reynslulausn í des­
ember 2010. Á mánudaginn í síð­
ustu viku var hann svo dæmdur í 12
mánaða fangelsi fyrir að hafa ráð­
ist á sambýliskonu sína og með­
al annars nefbrotið hana. Fyrir lá
þá að fangelsismálastofnun ákvað
22. febrúar síðastliðinn að ákærði
skyldi afplána eftirstöðvar refsingar­
innar fyrir að hafa rofið sérstakt skil­
orð reynslulausnarinnar um neyslu
áfengis og fíkniefna.
Gerður, móðir Áslaugar undrast
hvað hann fékk stuttan dóm fyrir
líkamsárásina og fordæmir hvernig
talað er um í dómnum að hann hafi
verið í „tygjum“ við dóttur hennar. Í
dómnum segir að  „fyrra brot hans
beindist einnig að stúlku sem hann
var í tygjum við.“ „Hann var aldrei í
tygjum við hana, þau hittust í fyrsta
skipti þetta kvöld og hún fór með
honum í Engihjalla því hún hélt að
hún væri að fara í partí. Að halda því
fram að þau hafi verið í einhverju
sambandi er ekki rétt. Þetta er alltof
stuttur dómur fyrir mann sem er of­
beldisfullur að eðlisfari og hann er
ekkert hættur. Hann hættir aldrei,
hann er skemmt epli og maður lagar
þau ekki,“ segir Gerður. n
„Ásgeir réðst á mig,
keyrði mig fram og
aftur um alla íbúð, henti
mér í veggi, sparkaði
hvað eftir annað í mig og
reyndi að kyrkja mig
Úr bréfi meints fórnalambs Ásgeirs Inga
Dæmdur á ný Gerður, móðir Áslaugar Perlu, segir það ekki hafa komið sér á óvart að
Ásgeir skuli hafa verið dæmdur á ný. Hún hefur lengi barist fyrir því að mál dóttur hennar
verði tekið upp á ný og vill að Ásgeir verði líka dæmdur fyrir að hafa nauðgað dóttur sinni
og svívirt hana áður en hann drap hana. MynD sIgtryggur ArI