Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.2012, Page 22

22 Bækur 14. nóvember 2012 Miðvikudagur
Superstar heiðingjanna
S
íðla árs 2010 kom bersýnilega
í ljós að það var mikil vöntun
á þungarokki í meginstraumi
íslenskrar tónlistarsenu þegar
Skálmöld gaf út sína fyrstu plötu,
Baldur. Rokkhundar tóku plötunni
opnum örmum og báru þess merki
að hafa verið í svelti með tilliti til al-
mennilegs þungmálms um árabil.
Platan náði langt út fyrir allar neðan-
jarðarsenur, til fjöldans, og sló í gegn.
Nýjustu plötu sveitarinnar hefur
því verið beðið með mikilli eftir-
væntingu. Skálmöld gaf út plötuna
Börn Loka nú fyrir skemmstu og
virðist hún ætla að fá svipaðar mót-
tökur og sú fyrri.
Ef lýsa ætti tónlist sveitarinnar
myndi ég persónulega segja hana
einhvers konar svartmálms- og þjóð-
lagatónlistarskotið víkingahetju-
þungarokk. Yrkisefni hennar á plöt-
unni er enda norræn goðafræði líkt
og titill hennar gefur til kynna. Hér er
skrifað af þekkingu um þessi mál og
hér er sögð massíf saga.
Það fyrsta sem kom mér í hug við
að renna plötunni nokkrum sinn-
um í gegn var að eitthvað vantaði.
Og það var ekki tónlist, heldur hrein-
lega leiksvið. Mér leið eins og ég væri
að hlusta á eins konar Jesus Christ
Superstar heiðingjanna. Lögin, bæði
hvert fyrir sig og í heild, segja svo
mikla sögu og eru svo dramatísk að
mér finnst eins og það þurfi hrein-
lega að setja upp stórfenglegan
söngleik í kringum hana. Þú munt
skilja nákvæmlega hvað ég á við
þegar þú hlustar á diskinn.
Platan er þung en aðgengileg. Það
er ekki ofsögum sagt að kalla hljóð-
færaleikinn og lagasmíðarnar hreint
stórvirki. Dauðarokksöngurinn svín-
liggur ofan á hnausþykkri tónlistinni
og söngvarinn kemur textanum skil-
merkilega frá sér. Maður skilur hvað
hann er að rymja. Á móti kemur að
aðalsöngurinn verður á heilli plötu
heldur einhæfur og dregur nokkur
laganna niður. Þau eru flest í kring-
um fimm mínútna löng, allt upp í
tæplega tíu mínútur, og það koma
kaflar þar sem maður hefði viljað fá
smá uppbrot. Í því samhengi nefni
ég hið hádramatíska lag Hel sérstak-
lega. Umrætt lag og Gleipnir eru tvö
lög sem skera sig úr og standa upp úr
eftir hlustun. Þá ætti að vera epískt
að heyra lagið Fenrisúlfur á tón-
leikum. Það er ávísun á hnefahögg í
pyttinum.
Ég fékk ítrekað gæsahúð við að
hlusta á þessa plötu. Hún er sérstætt
þrekvirki sem fær hárin til að rísa og
rokkhundar í öllum plássum ættu
ekki að láta fram hjá sér fara. n
Börn Loka
Flytjandi: Skálmöld
Útgefandi: Napalm
Records
Sigurður Mikael
Jónsson
mikael@dv.is
Dómur
S
pennan sem einkennir
hugsanir sögumannsins í
Suðurglugga Gyrðis Elías-
sonar er togstreita á milli
þess að vilja loka sig af frá
umheiminum og opna á hann.
Þessi óvissa um hvort æskilegt sé
að fylgjast með „veruleikanum“ eða
ekki kallar fram ýmsar þeirra hug-
renninga sem sögumaðurinn setur
fram. Yfir þessari spurningu virðist
hann vera tvístígandi: „Við trúum
á fréttir, að það skipti öllu máli að
þekkja veröldina „einsog hún er“.
Samt viljum við í raun ekkert vita af
því sem miður fer, þegar allt kemur
til alls. En 1001 nótt hörmunga í
órafjarlægum borgum er í lagi.“
Sögumaðurinn er rithöfundur
sem dvelur í litlu þorpi og reynir
að skrifa skáldverk. Hann reynir
að skrifa en á erfitt með það. Sögu-
maðurinn hugsar og pælir þeim
mun meira þess í stað. Í bókinni er
sögusviðið að mestu hugarheimur
rithöfundarins sem dvelur í þorp-
inu en ekki veruleikinn utan hans.
Þar er ekki smekkur eða rúm fyrir
margþætt persónugallerí, stórt
plott eða æpandi endi þar sem
pabbinn drepur öll börnin sín.
Bókin er nóvella, 130 blaðsíður
í litlu broti, með stórri spássíu og
línubili. Þessi bók Gyrðis er gef-
andi lesning, samþjöppuð, stutt
og skýr. Ég naut þess að lesa hana
enda ekki gefið mál að allar bækur
sem lesendur byrja á séu nægilega
áhugaverðar til að þeir nenni að
klára þær. Um daginn hætti ég fljót-
lega að lesa óbærilega 500 síðna
bók eftir íslenskan höfund sem var
eins og samhengislaus heilaspuni
frá trufluðum bloggara. Ég hef
hingað til ekki lent í því að þurfa að
leggja bók eftir Gyrði frá mér.
Í að minnsta kosti þremur síð-
ustu skáldverkum Gyrðis, Suður-
glugganum, Sandárbókinni og Á
milli trjánna, hefur þessi spenna
verið eitt af lykilþemunum í
hugarheimi persónanna. Í einni
smásögunni í Á milli trjánna sagði
ein persónan að það að lesa dag-
blöðin á morgnana væri eins og að
„taka eitur á fastandi maga“. Í Suður-
glugganum falla nokkrar sams kon-
ar setningar þar sem sögumaður-
inn veit ekki hvort það er gott að
opna á veruleikann „einsog hann
er“ eða hreinlega loka á hann.
Ég hef spurt mig að því þegar
ég hef lesið þessar bækur hvort
Gyrðir velji sumum persónum sín-
um að lifa í óvissu um hvort þær
vilji vera menn eða jafnvel satíri,
leður blökur, laufblöð eða eitthvað
óhlutbundnara form. Einangrun
frá raunveruleikanum virðist að
minnsta kosti vera markmið í sjálfu
sér líkt og veruleikinn trufli and-
lega veru persónanna með því að
raska ró þeirra. „Gaddafi berst við
uppreisnarmenn í Líbýu. Þar loga
líka eldar. Ævagamlar jurtaleifar
fuðra upp; lífsinntak hins vestræna
heims. Ég slekk á útvarpinu, en það
er of seint, skaðinn er skeður.“ Það
er eins og sögumaðurinn vilji ekki
vita um fréttirnar í fjölmiðlunum en
að hann standist ekki freistinguna
að opna fyrir „eitrið“.
Breyskleiki sögumannsins gagn-
vart umheiminum gerir það að
verkum að hann getur ekki lok-
að á hann. Þó samtímamönnum
finnist flestum sjálfsagt og eðlilegt
að hlusta á fréttir og lesa blöðin þá
virðist sögumaðurinn í Suðurglugg-
anum líta þetta öðrum augum líkt
og hann þrái bara frið frá skarkala
heimsins og félagsskap annarra og
fjölmiðlanna líka. Kannski er það
þessi einangrun sem sögumaður
Gyrðis virðist telja svo æskilega sem
hefur gert hann ófæran um að lifa
í veruleikanum; hann vill ekki hafa
helgar nema á tveggja vikna fresti
því þá þarf hann að hitta fólk.
Úr brotunum sem hann heyrir
og hefur heyrt í útvarpstækinu, sem
skapar „helstu tengsl hans við raun-
veruleikann“, smíðar sögumaður
hugsanir sem verða að flokkast sem
samfélagsádeila. Honum er heldur
uppsigað við nútímann. Iðnaðar-
morð á skepnum í sláturhúsi
þorpsins setja að honum ugg oftar
en einu sinni, nútímamaðurinn er
þannig að hann „fer einn í gegnum
allt“ og bylgjulengdin sem hann lif-
ir á er „full af truflunum“ og veröld
hans er „upptekin af seðlaskrjáfi“
og „gegndarlausri peningahyggju“.
Viðhorf Gyrðis til nútímans birtist
svo meðal annars í þeirri líkingu að
harmóníum sé hljóðfæri sem ekki
nái „bylgjulengd“ samtímans sem
hann dæmir með áður nefndum
hætti. En það er spurning hvers
konar hljóðspil sögumaður telur að
henti núinu – Gyrðir svarar þeirri
spurningu ekki.
Formið á bók Gyrðis minnti
mig að hluta á bók J.M. Coetzee,
Diary of a Bad Year, þar sem einn
þáttur í þríþættri frásögninni er
heimspekilegar hugleiðingar rit-
höfundarins sem einnig skrifar
skáldsagnahluta verksins. Skörun-
in á milli skáldskapar og veruleika
hjá Coetzee verður óljós. Einnig í
þeirri bók er að finna nokkuð napra
samtímagagnrýni, meðal annars á
iðnaðarmorð á dýrum til manneld-
is og annað siðleysi sem viðgengst
í samtímanum. Þar verða fréttir
fjölmiðlanna oft og tíðum einnig
kveikjan að þönkum höfundarins
í einangrun hans. Í Suðurglugg-
anum, líkt og hjá Coetzee, skipt-
ir engu hvort hugleiðingar sögu-
mannsins eru hugsanir Gyrðis
sjálfs; þær standa fyrir sínu óháð
tengingum við veruleikann utan
sögusviðs bókarinnar. Sumir rit-
höfundar kjósa sér að fjalla frekar
um samtímann í skáldsögum en
blaðagreinum eða viðtölum. Engar
skoðanir í slíkum bókum eru þó á
endanum nauðsynlega skoðanir
höfundarins. n
Ingi Freyr
Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Dómur
Suðurglugginn
Höfundur: Gyrðir Elíasson
Útgefandi: Uppheimar
134 blaðsíður
Hugsað úr einangrun
„Þar er ekki smekk-
ur eða rúm fyrir
margþætt persónugallerí,
stórt plott eða æpandi
endi þar sem pabbinn
drepur öll börnin sín.
Ófagur en
útpældur
H
erkænskuleikir hafa ekki
átt sérstaklega upp á pall-
borðið hjá undirrituðum
á undanförnum árum þó
stöku leikir hafi vakið athygli.
XCOM: Enemy Unknown er leik-
ur sem ætti að gefa tölvuleikja-
spilurum af eldri kynslóðinni netta
nostalgíutilfinningu enda er um að
ræða sjálfstætt framhald af leikn-
um UFO: Enemy Unknown sem
kom út árið 1994.
Til að gera langa sögu stutta
snýst leikurinn í kringum alþjóð-
legan hóp hermanna, XCOM, sem
hefur það hlutverk að berjast við
geimverur sem hafa gert innrás á
jörðina. XCOM er miklu meira en
hópur hermanna, því segja má að
um sé að ræða alþjóðleg hernað-
arsamtök og ert þú eins konar
yfirmaður þeirra; þú stjórnar vís-
indatilraunum, þróunarmálum,
fjármálum og að sjálfsögðu her-
mönnum þegar þeir eiga við illa
innrættar geimverur.
Herkænskuleikir á borð við
þennan hafa ekki verið mjög áber-
andi á undanförnum árum enda
keppast framleiðendur við að búa
til flottustu leikina með bestu graf-
íkinni. Það er ágætt að taka það
strax fram að XCOM er ekki sér-
staklega aðlaðandi hvað það varð-
ar. Hann bætir það þó upp með
úthugsuðum verkefnum þar sem
aðalkapp er lagt á að að hugsa um
næstu skref.
Leikurinn er krefjandi og var
maður nokkuð fljótur að koma sér
í vandræði. Þú þarft að eyða fé í að
koma upp gervihnattasendum til
að fylgjast með ferðum geimver-
anna. Á sama tíma þarftu að eyða
peningum til að byggja hermenn-
ina upp til að standa uppi í hárinu
á óvinunum. Þar sem þú hefur yfir
takmörkuðum fjármunum að ráða
getur borgað sig að vanda ákvarð-
anatökuna.
Þetta er ekki það eina sem þarf
að huga að því í bardögum þarf
að passa að staðsetja hermennina
rétt því óvinirnir koma úr öllum
áttum. Þeir sem ekki eru kunn-
ugir herkænskuleikjum og eru
vanari fyrstu persónu skotleikj-
um gætu átt í erfiðleikum með að
venjast þessum. Þegar allt kemur
til alls er leikurinn vandaður og
kom nokkuð á óvart. Sú staðreynd,
að maður þarf virkilega að hafa
fyrir hlutunum til að ná árangri
og hugsa næstu skref vandlega,
er heillandi. Þó leikurinn sé ekki
reglulega fallegur eða fjölbreyttur
er hann fín skemmtun. Það er fyrir
mestu.
Einar Þór Sigurðsson
XCOM: Enemy
Unknown
Spilast á: PS3, PC, Xbox