Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.2013, Qupperneq 9

Vikublað 17.–19. desember 201310 Fréttir
Þjóðkirkjan tók mið
af sanngirnisbótum
n Kaþólska kirkjan hafði aldrei samband n Um 50 hafa fengið hæstu bætur
H
alldór Þormar Halldórsson
hjá sýslumanninum á Siglu­
firði stýrir bótanefnd vegna
þolenda afbrota og sann­
girnisbóta. Hann segir að
þær upphæðir sem kaþólska kirkj­
an greiddi þolendum ofbeldisglæpa
í Landakotsskóla séu með ólíkindum.
Eins og fram hefur komið kall­
aði fagráð kirkjunnar eftir kröfum
frá þeim sem höfðu orðið fyrir miska
af hálfu starfsmanna kirkjunnar en
viðurkenndi ekki bótaskyldu nema
í einu tilviki. Kirkjan ákvað engu að
síður að greiða frjáls framlög sem
virðast hafa verið á bilinu 82.170 til
300 þúsund króna.
Til samanburðar hafa sanngirnis­
bætur verið á bilinu 150 þúsund til
6,6, milljóna, en bæturnar eru vísi­
tölutryggðar.
Blaðamaður hefur óskað eftir
upplýsingum um reiknilíkanið sem
kaþólska kirkjan studdist við en ekki
haft árangur sem erfiði. Við ákvörðun
sanngirnisbóta eru hins vegar notuð
miskastig á bilinu 1–100 og hámarks­
bótum er deilt í hundrað þannig að
hvert miskastig gefur 66.916 krónur.
Máttu ekki tjá sig
Alls hafa um 740 einstaklingar fengið
sanngirnisbætur frá ríkinu en á milli
40 og 50 manns hafa fengið há­
marksbætur. Þeir hafa allir, að fjórum
undanskildum, verið á fleiri en einni
stofnun.
Hinir fjórir voru allir á Heyrnleys­
ingjaskólanum þar sem þeir voru
vistaðir frá fjögurra ára aldri og fram
til átján ára aldurs. „Þar var rekin
svokölluð oralstefna sem fólst í því
að það mátti ekki tala táknmál held­
ur áttu heyrnarlausir einstaklingar
að reyna að búa til hljóð, sem aðeins
lítill hluti heyrnarlausra getur gert.
Afleiðingin var sú að margir nemend­
ur skólans voru illa staddir félagslega
og höfðu aldrei lært, hvorki að lesa né
tjá sig, þar sem þeir fengu ekki að gera
það og höfðu kannski engar leiðir til
þess þar sem þeir fengu aldrei að læra
táknmál. Þessi stefna braut því niður
alla framtíð einstaklinga.
Síðan voru auðvitað framin
langvinn og alvarleg kynferðisbrot
innan skólans, aðallega af nemendum
hans en þau voru látin afskiptalaus.“
Lélegur húsakostur á Silungapolli
Lægstu sanngirnisbætur sem hafa
verið greiddar eru hins vegar 150 þús­
und krónur. Þær voru greiddar til vist­
manna á Silungapolli. „Vistheimila­
nefnd fann ekkert að starfsemi
heimilisins annað en að húsakostur
hafi verið ófullnægjandi og að hver
starfsmaður hafi kannski þurft að sjá
um of mörg börn.“
Á Silungapolli voru börn vistuð frá
eins og hálfs árs aldri og fram til sjö ára
aldurs, þau sem voru þar lengst. Þetta
voru börn sem gátu ekki verið heima
hjá sér vegna heimilisaðstæðna. Í
öðrum tilfellum voru börn aðeins
vistuð á Silungapolli í nokkra daga.
Þeir sem fengu lægstu bæturnar voru
þar kannski um mánaðarskeið. „Við
ákvörðun á bótum erum við bundin
af niðurstöðu vistheimilanefndar að
einhverju leyti. Í skýrslu vistheimila­
nefndar kom fram að á Silungapolli
hafi börn ekki verið beitt kerfisbundnu
ofbeldi, heldur hafi húsakostur verið
lélegur, of mörg börn hafi verið á hvern
starfsmann og að andrúmsloftið hafi
verið vélrænt og kuldalegt. Þetta var
náttúrulega stofnun.“
Þjóðkirkjan tók mið af
sanngirnisbótum
Halldór segir að þegar brotið hafi
verið á fólki sé erfitt að meta hversu
háar bætur það eigi að fá. „En þetta er
ramminn sem við erum að vinna inn­
an. Ég veit ekkert hvernig kaþólska
kirkjan fann þessar upphæðir út.
Á sínum tíma, þegar konurnar
sökuðu Ólaf Skúlason um kynferðis­
brot og fengu greiddar bætur, var haft
samráð við mig. Þá sagði ég fagráði
Þjóðkirkjunnar lauslega frá því hvað
fólk hefði fengið í bætur og það var
eitthvert mið tekið af því. Það er nokk­
uð algengt að þeir sem hafa orðið fyrir
kynferðisbrotum á vistheimilum hafi
fengið eitthvað á bilinu 3,5–6 milljón­
ir, mjög oft 4–5 milljónir.“
Við ákvörðun sanngirnisbóta
segist Halldór einnig svolítið bund­
inn af miskabótum sem þolendur af­
brota fá greiddar í sinn hlut. „ Bætur til
þeirra hafa verið lágar en fara hækk­
andi. Nú er farið að ákveða miska­
bætur alveg upp í þrjár milljónir fyrir
alvarleg kynferðisbrot. En það er ekki
algengt. Mjög lengi voru bætur fyrir
kynferðisbrot ekki nema ein til tvær
milljónir.“
Hefðu fengið mun hærri bætur
Valgarður Bragason fékk 82.170 krón­
ur frá kaþólsku kirkjunni en hann
var sjö ára þegar skólastjórinn fór
að draga hann afsíðis og rúnka sér.
Það gerðist nokkrum sínum. Þegar
Valgarður var níu til ellefu ára fór
hann tvisvar sinnum í sumarbúðir
kaþólsku kirkjunnar að Riftúni og þar
telur hann að sér hafi verið byrluð lyf
og honum nauðgað. Síðustu önnina
í skólanum sat hann í skammar krók,
aðskilinn frá hinum krökkunum, án
þess að tilgreind ástæða lægi þar að
baki.
Fljótt á litið og án þess að hafa allar
forsendur til að meta það telur Hallór
að ef Valgarður hefði fengið sanngirn­
isbætur frá ríkinu hefðu þær verið
einhvers staðar á bilinu 3–4 milljónir
og kannski aðeins rúmlega það.
Þá segir hann að Ísleifur Friðriks­
son hefði líklega fengið aðeins meira,
eða kannski eitthvað um 5 milljónir.
Ísleifur fékk hins vegar 170 þúsund
krónur frá kaþólsku kirkjunni eftir að
hann lýsti því fyrir fagráðinu hvernig
honum var ítrekað nauðgað af bæði
skólastjóra og kennara í Landakots­
skóla í sex ár, frá sjö ára aldri. „Það
skiptir auðvitað máli hvað tímabilið
var langt,“ segir Halldór. „Einstakur
atburður getur haft veruleg áhrif en
ítrekuð og langvarandi brotastarf­
semi stuðlar að stöðugu niðurbroti
einstaklings og við verðum að taka
tillit til þess.“
Dýrara að fá glerbrot í andlitið
Þar sem Halldór starfar einnig við að
greiða bætur til þolenda afbrota þá
tekur hann dæmi. „Ef ég tek bara eitt­
hvert dæmi, þá er ég með mál hérna
þar sem glasi er kastað af stórfelldu
gáleysi. Glasið lendir á borði og gler­
brot skýst í andlit viðkomandi. Hann
fær 268 þúsund í miskabætur.
Hér er líka annað mál þar sem
maður og kona ryðjast inn í söluturn,
hún slær hamri í afgreiðsluborðið
sem brotnaði og þau krefjast þess að
afgreiðslumaðurinn afhenti verð­
mæti. Fyrir þetta fær hann 200 þús­
und í miskabætur, lögmannskostn­
aður er bættur og sömuleiðis eru
greiddar bætur fyrir það sem var
stolið. Þetta er í sjálfu sér vægt brot
þar sem ekki var ráðist að afgreiðslu­
manninum. En það er áhugavert að
skoða þetta í þessu samhengi.“ n
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
ingibjorg@dv.is
Þessir fengu
sanngirnisbætur
Sanngirnisbætur að hámarki 6,6 milljónir voru
greiddar úr ríkissjóði til þeirra sem voru beittir ofbeldi
eða sættu illri meðferð á eftirfarandi stofnunum:
n Vistheimilið Breiðavík sem starfaði á árunum
1952–1979
n Heyrnleysingjaskólinn á árunum 1947–1992
n Vistheimilið Kumbaravogur sem starfaði á
árunum 1965–1984
n Vistheimilið Reykjahlíð sem starfaði á árunum
1956-1972
n Skólaheimilið Bjarg sem starfaði á árunum
1965-1967
n Vistheimilið Silungapollur sem starfaði á
árunum 1950–1969
n Heimavistaskólinn að Jaðri sem starfaði á
árunum 1946–1973
n Upptökuheimili ríksins sem starfaði í Elliða-
hvammi og í Kópavogi á árunum 1945–1971
n Unglingaheimili ríksins sem starfaði frá
1971–1994, á Kópavogsbraut, Sólheimum, Torfa-
stöðum, Smáratúni, Efstsasundi og Tindum.
Ísleifur Friðriksson Kaþólska
kirkjan viðurkenndi ekki bótaskyldu
gagnvart þeim sem gerðu kröfu
um bætur, nema í einu tilfelli. Þess
í stað bauð hún Ísleifi 170 þúsund
króna frjálst framlag eftir að hann
hafði lýst misnotkun prests og
kennara sem stóð yfir í sex ár, frá því
að hann var sjö ára. MynD SIgtryggur ArI
Valgarður Bragason Kaþólska kirkjan bauð
hún Valgarði 82 þúsund króna frjálst framlag
eftir að hann hafði lýst misnotkun prestsins
sem hófst þegar hann var sjö ára. MynD SIgtryggur ArI
Sigrún Pálína Ingvars­
dóttir Þjóðkirkjan greiddi
þremur konum sanngirnis-
bætur vegna kynferðisbrota
af hálfu Ólafs Skúlasonar
biskups. Þeirra á meðal var
Sigrún Pálína sem sakaði
biskupinn um nauðgun.
Bæturnar námu fimm millj-
ónum króna en auk þeirra
fékk hún útlagðan kostnað
vegna málsins greiddan.
„Það er nokkuð
algengt að þeir
sem hafa orðið fyrir kyn-
ferðisbrotum á vistheim-
ilum hafi fengið eitthvað
á bilinu 3,5–6 milljónir.