Dagblaðið Vísir - DV - 30.09.2014, Síða 8

Vikublað 30. september–2. október 20148 Fréttir
Almenningur fjármAgnAr
tækjAkost lAndspítAlAns
S
tór hluti fjármagns
Landspítalans sem varið er
til tækjakaupa kemur frá al-
menningi og félagasamtök-
um. Hægt er að fullyrða að
ekki hefði verið hægt að bjóða upp
á viðunandi þjónustu á spítalan-
um síðustu árin, án þessa gjafafjár.
Árið 2013 komu 23 prósent af öllu
fé, sem varið var með beinum hætti
til tækjakaupa, frá almenningi, eða
292 milljónir. Til viðbótar má ætla
að það ár hafi almenningur gefið
spítalanum búnað og tæki fyrir
um 340 milljónir króna. Erfitt er að
meta virði þeirra gjafa nákvæm-
lega því spítalinn sér ekki sjálfur
um kaupin. Er þá um að ræða allt
frá lífsnauðsynlegum lækninga-
tækjum til sófa og málningarvinnu.
Samtals er því um að ræða gjafafé
og gjafir að andvirði rúmlega 600
milljóna króna sem komu frá al-
menningi á síðasta ári.
Þarf líka að taka fé úr rekstrinum
Árið 2013 varði spítalinn 1.292
milljónum króna til tækjakaupa.
Gjafafé og gjafir, sem spítalinn hef-
ur fengið, til viðbótar við fjárfram-
lög ríkisins, hafa síðustu ár ekki
dugað til kaupa á lífsnauðsynleg-
um tækjum. Taka hefur þurft fé úr
rekstrinum til að brúa bilið, en á
síðasta ári var sá hluti 11 prósent
af heildarútgjöldum vegna tækja-
kaupa. Árin á undan var þessi pró-
sentutala þó margfalt hærri. Árið
2007 voru til að mynda 62 pró-
sent fjármagns til tækjakaupa tekin
beint úr rekstrinum. Þegar fé er tek-
ið úr rekstrinum með þessum hætti
þarf að draga saman í starfsemi
spítalans á einhverju sviði.
Ástandið skánar vonandi
Ástandið mun þó væntanlega
skána á næstu árum, en á síðasta
ári gerðu stjórnvöld, í samstarfi við
Landspítalann, tækjakaupaáætlun
til framtíðar.
„Þetta hefur skánað síðustu tvö
árin, því þessi ríkisstjórn og ríkis-
stjórnin á undan hafa veitt meira fé
í þetta. Ástandið er samt ekki orðið
gott. Þeir lofa því að veita meira
fé áfram og ef það loforð heldur
þá þá verður þetta vonandi kom-
ið í ásættanlegt horf eftir þrjú til
fimm ár,“ segir Jón Hilmar Friðriks-
son, framkvæmdastjóri kvenna- og
barnasviðs Landspítalans, en hann
leiðir jafnframt tækjakaupaáætlun
spítalans. Í ár og á næsta ári hefur
spítalinn fengið um 1,5 milljarða
króna frá ríkinu til tækjakaupa og
þykir það viðunandi. „Spítalinn var
kominn á þann stað að geta ekki
veitt ákveðna þjónustu, á meðan
féð var skorið við nögl,“ bætir Jón
Hilmar við.
Það að spítalinn hafi í fjölda
ára neyðst til að taka mikið fé úr
rekstrinum til tækjakaupa, segir
hann einnig hafa verið falda hag-
ræðingarkröfu.
„Menn þurftu bara að kaupa
tækin hvort sem þeir áttu fyrir
þeim eða ekki, það var ekkert val.
Annaðhvort þurfti að hætta að gera
eitthvað eða taka úr rekstrinum.
Með því að segja að spítalinn fái
ekki nóg fyrir tækjum þá er verið
að neyða hann til að taka fjármagn
annars staðar frá. Það þýðir ein-
faldlega að sá peningur verður ekki
notaður í eitthvað annað.“
„Bara súrrealískt“
Aðspurður hvort það sé ekki óeðli-
legt að almenningur sé að kaupa
jafn stóran hluta af lífsnauðsynleg-
um tækjum inn á spítalann og raun
ber vitni, svarar Jón Hilmar játandi.
„Þangað til síðustu tvö til þrjú ár var
þetta bara súrrealískt. Stundum var
gjafafé meira en það sem ríkið lagði
fram og það þekkist bara ekki í vest-
rænum heimi.“
Hann segir viðmiðið á Norður-
löndunum vera þannig að þrjú til
fimm prósent af rekstrarkostnaði
fari í tækjakaup. Inni þeim tölum
er bæði viðhald á eldri tækjum og
kaup á nýjum og fullkomnari tækj-
um. Ef þrjú prósent af rekstrarkostn-
aði Landspítalans færu í tækjakaup
þá væri sú upphæð um það bil 1,5
milljarðar króna. „Við höfum sagt
að við þurfum 1,5 til 2,5 milljarða
að jafnaði á hverju ári. Sum árin
þegar þarf að kaupa mjög dýr tæki
þarf þetta að vera meira, en önnur
ár getur það verið minna.“ Eins og
sjá má á meðfylgjandi töflu var ríkið
aðeins að veita um 200 til 300 millj-
ónum króna til tækjakaupa á ári,
fram til ársins 2013. Það eru aðeins
um tíu prósent af eðlilegum útgjöld-
um spítala til tækjakaupa, miðað
við það sem gengur og gerist í ná-
grannalöndunum.
Jón Hilmar bendir á að vegna
fjársveltis í langan tíma sé uppsöfn-
uð þörf á tækjakaupum nú mjög mik-
il. Það sé því viðviðbúið að á næstu
árum þurfi meira fé til kaupanna en
ef aðstæður væru eðlilegar.
Ríkið leggur ekki krónu í
barnaspítalann
Hann segir gjafafé til spítalans nýt-
ast á þrennan hátt. „Í fyrsta lagi er
um gjafir og gjafafé sem eru ekki
endilega til kaupa á lífsnauðsynleg-
um tækjum. Þau tæki eru engu að
síður nauðsynleg, bæði til að auð-
velda sjúklingum dvölina og starfs-
fólkinu vinnu sína. Í öðru lagi eru
það gjafir, eins og til barnaspítal-
ans, sem er tækjum búinn eins og
fullkomnasti barnaspítali í heimi,
en ríkið hefur ekki lagt krónu í hann
áratugi. Þær gjafir hjálpa spítalan-
um í heild því þá þarf barnaspít-
alinn ekki að sækja í þessa takmörk-
uðu sjóði sem til eru. Í þriðja lagi
eru það þessar stóru gjafir, sem eru
jafnvel forsenda breytinga. Eða hafa
allavega orðið til þess að breytingar
urðu mun fyrr en ella. Dæmi um
það er söfnun fyrir svokölluðum
aðgerðarþjarka, sem tekinn verður í
notkun á næsta ári. Það hefði verið
erfitt að fara í kaup á honum nema
fyrir það söfnunarfé sem kom inn.“
Kaup á rúmum sitja á hakanum
Jón Hilmar segir að þau tæki sem
ekki flokkast sem lífsnauðsynleg
Upplýsingar um tækjakaup síðustu árin
n Tölur í milljónum króna
2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006
Fjárfesting til tækjabúnaðar 1.292 567 740 737 783 726 537 439
Styrkir til fjárveitingar í tækjabúnaði 292 93 185 181 29 115 14 6
Hlutfall 23% 16% 25% 25% 4% 16% 3% 1%
Fjárveiting frá ríki 862 412 211 237 318 226 191 201
Hlutfall 67% 73% 28% 32% 41% 31% 36% 46%
Framlag úr rekstri LSH 137 62 344 319 436 385 332 232
Hlutfall 11% 11% 46% 43% 56% 53% 62% 53%
Alls 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%
Vert er að taka fram að ekki var haldið utan um gjafafé til spítalans með skipulögðum hætti þangað til fyrir þremur til fjórum árum og
skýrir það hve lágt hlutfallið var fyrir árið 2010. Hægt er að fullyrða að hlutfallið fyrir þann tíma sé stórlega vanmetið.
Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
solrun@dv.is
Ástandið var óásæattanlegt Gjafafé til Landspítalans var í mörg ár meira en það sem ríkið lagði til tækjakaupa.„Menn
þurftu bara
kaupa tækin hvort
sem þeir áttu fyrir
þeim eða ekki, það
var ekkert val.
Almenningi að þakka Hægt er að fullyrða
að ekki hefði verið hægt að veita viðunandi
þjónustu á Landspítalanum síðustu ár, nema
vegna gjafa frá almenningi. mynd SigTRygguR ARi
n Fékk lengi aðeins um 10 prósent af eðlilegum útgjöldum til tækjakaupa n Öll tæki á Barnaspítalans eru keypt fyrir gjafafé