Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.2013, Blaðsíða 14

Helgarblað 6.–9. desember 201314 Fréttir
alltaf liðið eins og ég sé utangarðs,
eins og geimvera innan um annað
fólk. Ég hélt alltaf að ég væri kannski
bara svona hrokafullur eða ruglaður
en þá var ástæðan kannski sú að ég
var í helvíti á mótunarárum. Það er
svo mikilvægt að börn upplifi sig ör­
ugg og þurfi ekki að vera hrædd í skól­
anum, en þegar einhver hefur einu
sinni farið yfir mörkin þá bíður maður
alltaf eftir því að hann geri það aftur.“
Fjórar sjálfsvígstilraunir
Skólagangan gekk illa og í gagnfræða­
skóla byrjaði Valgarður að drekka og
nota eiturlyf. Hann hefur þó meira og
minna haldið sér allsgáðum síðustu
þrettán ár.
Í viðtölum við fagfólk á Vogi og
geðdeild Landspítalans hefur ítrekað
komið fram að ástæða vanlíðunar
hans sé meðal annars ofbeldið sem
hann var beittur í Landakotsskóla. Í
vottorði frá Stígamótum segir að hon­
um hafi verið kennt að líta upp til og
virða manninn sem var að beita hann
ofbeldi, þar sem hann var skólastjóri,
kennari og staðgengill biskups á þess­
um árum. „Valgarður hefur vegna
þessa átt erfitt uppdráttar, flosnað úr
skóla, farið ítrekað í meðferð og búið
við skert lífsgæði sem rekja má beint
til þess kynferðisofbeldis sem framið
var á honum.“
Í skýrslu rannsóknarnefndar segir
að ofbeldi af hálfu þess sem er í valda­
stöðu eða í trúnaðarsambandi við þol­
anda, svo sem trúarleiðtoga, prests,
skólastjóra eða kennara, hafi nokkra
sérstöðu. Við ofbeldið noti fagaðili
sér það óskilyrta traust sem þolandi
beri til hans og það vald sem stöðu
hans fylgir. Við þessar aðstæður eigi
þolendur mjög oft erfitt með að segja
frá ofbeldinu sem getur varað í langan
tíma. Ofbeldið geti haft langvarandi og
alvarlegar afleiðingar fyrir sjálfsmynd
og félagsþroska barna. „Það sem mér
finnst sorglegast er að ég hélt alltaf að
orsök vanlíðunar, ótta og feimni og
myrkra hugsana væri erfiðar heimil­
isaðstæður. Ég skildi það ekki því for­
eldrar mínir voru báðir yndislegt fólk,
réttlátt, ástríkt og anda auðgandi þegar
ég var að alast upp.
Samt leið mér svona frá sex ára
aldri og það var ekki fyrr en ég fór að
setja minningarnar í samhengi við
umræðuna um Landakot að ég sá
samhengið og gerði mér grein fyrir
því að þetta var bara eins og helvíti á
jörðu.“
Í læknabréfi segir að Valgarður hafi
verið kominn með sjálfsvígshugsan­
ir strax á unglingsárum og eru fjórar
sjálfsvígstilraunir skráðar, síðast árið
2012. Valgarður segir hins vegar að
hann hafi aldrei raunverulega viljað
deyja heldur hafi hann gert sjálfsvígs­
tilraunir undir áhrifum og þá í ölæði.
Braut rúður í reiði
Umræðan um ofbeldið innan veggja
Landakotsskóla hófst árið 2011. Hún
var Valgarði erfið en reiðin helltist yfir
og hann fékk útrás með því að dúndra
steinum í safnaðarheimili kirkjunnar
og braut alls 21 rúðu áður en yfir lauk.
„Ég var svo reiður yfir því að enginn
hefði gert neitt. Að þeir hefðu alltaf
vitað af þessu. Fram að þessu vissi
ég aldrei að þeir vissu þetta. Ég hefði
aldrei getað ímyndað mér að ein­
hver hafi vitað hvað var verið að gera
þarna en leyft því að viðgangast. Það
er það ljótasta í þessu máli, að svona
illmennum hafi verið leyft að brjóta á
börnum í friði.“
Þetta mikla tilfinningaumrót end­
aði með því að Valgarður datt í það og
þurfti að fara aftur í meðferð nokkrum
vikum síðar.
Í upphafi var stefnt á að fagráðið
lyki störfum í júní 2013. Það dróst
en Valgarði var ekki tilkynnt um það
fyrr en í ágústlok. Í byrjun septem­
ber óskaði lögmaður hans eftir fundi
með biskupi en fékk ekki svör fyrr en
í nóvemberbyrjun. Það var svo mið­
vikudaginn 13. nóvember sem Val­
garður fór með lögmanni sínum á
fund biskups, Péturs Bürcher Reykja­
víkurbiskups, séra Patricks Breen og
Ólafs Kristinssonar lögmanns. Þar
gerði lögmaður Valgarðs alvarlegar
athugasemdir við málsmeðferð og
upplýsingagjöf í þessu máli. Ábyrgð
kirkjunnar á að kalla eftir upplýsing­
um en draga síðan að veita nánari
upplýsingar um hvar málið væri statt
væri mikil.
Biskup sagði hins vegar að Landa­
kotsskóli væri ekki lengur á ábyrgð
kirkjunnar en hann hefði af sjálfsdáð­
um farið í mikla vinnu til að komast til
botns í þessum málum og útbúa regl­
ur til að taka á slíkum málum.
Bréf biskups
Það var svo þann 14. nóvember sem
hann fékk bréf frá kirkjunni, þar sem
segir: „Í nafni Kaþólsku kirkjunnar á
Íslandi beinist hugur okkar að yður
persónulega og til allra þeirra sem
segja á sér brotið sem þolendum, sem
og til fjölskyldna þeirra. Hin hörmu­
lega kynferðislega misnotkun á börn­
um af hendi kristinna manna, einkum
þegar vígðir þjónar kirkjunnar eiga í
hlut, er afar skammarleg og fram úr
hófi hneykslanleg. Á þeim sem ábyrgð
bera hvílir sú brýna og lífsnauðsynlega







Hvað gekk á í Landakotsskóla?
9 sögðu frá kynferðisofbeldi
16 töldu að nemendur hefðu sætt andlegu ofbeldi eða höfðu heyrt af því
27 sögðu frá andlegu ofbeldi
Rannsóknarnefnd Kaþólsku kirkjunnar ræddi við 30 fyrrverandi nemendur skólans
Rannsóknarnefndin ræddi við 20 fyrrverandi kennara við skólann
Í hópi þessara níu eru sex piltar og tvær stúlkur, auk einnar
sem sagði frá grun um að Margrét hefði byrlað henni svefnlyf
og hún beitt kynferðisofbeldi. Hún hefði staðið fyrir utan
skrifstofu séra Georg og heyrt vinkonu sína biðja hann um að
hætta. Margrét hafi komið að, leitt hana inn í kennslustofuna
og gefið henni drykk. Stúlkan hafi liðið út af og rankað við sér
þar sem hún lá á bekk, aum í endaþarmi þannig að það blæddi
úr í nokkra daga. Skýring Margrétar var sú að stúlkan hefði
misst stjórn á sér, verið andsetin og dottið niður stiga. Fyrsta
frásögnin var frá 1956 og sú síðasta 1988.
27 sögðust hafa orðið fyrir andlegu ofbeldi eða orðið vitni að
því, tólf drengir og 15 stúlkur. Þessar frásagnir vörðuðu börn
sem voru í skólanum á tímabilinu frá 1954–2003.
Nemendur grétu, voru óttaslegnir og kvíðnir, með höfuðverk,
magaverk, jafnvel uppköst eða magabólgu. Sumir leituðu til
læknis. Einn aðstandandi sagði að þegar hann hefði leitað með
barn sitt til læknis vegna streitueinkenna hefði læknirinn spurt
að fyrra bragði hvort barnið væri í 3. bekk í Landakotsskóla hjá
Margréti Müller. Þetta væri ekki fyrsta barnið úr bekk Margrét-
ar sem hann hitti með slík kvíðaeinkenni.
Óréttlát tjúlluð í
skapinu klikkuð
geðveik sadisti
tvíklofin grimm
ónærgætin dyntótt
ógeðfelld sálarmorðingi
illmenni bölvuð skepna
skylda að biðjast fyrirgefningar. Í ljósi
þessa viljum við biðja þig persónulega
fyrirgefningar.“
Í bréfinu var jafnframt tekið fram
að kirkjan væri ekki bótaskyld að mati
fagráðs, nema í einu tilviki, sem þó sé
fyrnt. „Kæmi til greiðslu af hálfu kirkj­
unnar engu að síður væri það að mati
fagráðs umfram lagaskyldu.“
Reykjavíkurbiskupsdæmi hafi síð­
ustu þrjú ár varið miklum tíma, vinnu
og orku í þessi mál og lagt áherslu á að
komast til botns í þessu máli. „Þrátt
fyrir það erum við staðráðnir að sýna
yður vott um velvilja okkar og erum
reiðubúnir að greiða eingreiðslu á
næstu dögum af frjálsum vilja inn á
bankareikning yðar. Framlag okkar
er frjálst og hefur ekki í för með sér
viðurkenningu á bótaskyldu.“
Með þessum aðgerðum vildu kaþ­
ólsk kirkjuyfirvöld „staðfesta endan­
leg lok“ þessara mála.
Eins og ofbeldið haldi áfram
Valgarður er hins vegar allt annað en
sáttur við þessi málalok og segir þau
út úr kú. „Mér finnst að kaþólska kirkj­
an geti ekki komið svona fram við
fólk. Í fyrsta lagi þá báðu þeir um að
þolendur gerðu kröfu og þá þýðir ekki
að halda því fram að kirkjan sé ekki
bótaskyld og að brotin séu fyrnd. Þú
biður fólk ekki að fara í gegnum allt
þetta ferli, rifja upp ofbeldið og lýsa
því í smáatriðum ef þú ætlar þér ekki
að axla ábyrgð gagnvart því.
Afsökunarbeiðnin er einskis virði
ef hún er bara hluti af verklagsreglum.
Þetta var eins og ég hefði verið beðinn
afsökunar og sleginn utan undir strax
á eftir.
Ofan í það láta þeir einhverja tíu
þúsund kalla detta í vasann hjá manni.
Í svona málum eru greiddar bætur og
þá felst í því ákveðin yfirlýsing. Ef þeir
ætla á annað borð að blanda einhverj­
um peningum í þetta þá verða þeir að
gera það almennilega. Annars er eins
og maður sé einskis virði, í raun lítils­
virtur. Það er eins og ofbeldið haldi
áfram.
Ekki það, peningarnir skipta
minnstu máli. Það skiptir meira máli
hvernig komið er fram við fólk. Ef þú
lendir í þessum aðstæðum þá viltu
að allt sé gert til að koma í veg fyrir
að sagan geti endurtekið sig. Þú vilt fá
það á tilfinninguna að þrátt fyrir allt sé
heimurinn að verða að betri stað. En
ég fæ ekki þessa tilfinningu gagnvart
kaþólsku kirkjunni.“
Ábyrgð ríkisins
Frá hans sjónarhóli virðist þetta ferli
fyrst og fremst hafa verið hvítþvottur.
„Þegar fagráðið var stofnað var sagt
að það væri óháður aðili. Engu að síð­
ur er það kaþólska kirkjan sem borg­
ar fagráðinu laun. Og biskupinn sem
velur fólkið í fagráðið. Þannig að það
er ekki hægt að halda því fram að það
séu engin tengsl á milli fagráðsins og
kirkjunnar.
Þegar ég horfi yfir þetta ferli þá sé
ég að þetta var bara þvottur. Þeir eru
náttúrulega að verjast ásökunum um
kynferðislegt ofbeldi af hálfu kirkj­
unnar þjóna víða um heim og þetta
ferli er örugglega hluti af verklags­
reglum.
Og kirkjan ver sitt fólk. Þetta er eins
og Hells Angels­klúbbur þar sem þeir
eru lokaðir inni í safnaðarheimilinu
og níðast á fólki. Þetta er alveg fárán­
legt.“
Til þess að mótmæla
niðurstöðunni ætlar Valgarður á
fund biskups. „Hann benti mér á að
ríkið hefði eftirlitsskyldu, sem er rétt.
Grunnskólarnir voru á ábyrgð ríkisins
fram til ársins 1997 að mér skilst. En
það þýðir ekki fyrir kirkjuna að benda
á ríkið. Eftir sem áður var séra Georg
kaþólskur prestur. Kirkjan var látin
vita af háttsemi hans í kringum árið
1960 en það var ekki brugðist við því.
Það var í síðasta lagi 1964 sem kirkjan
vissi hvað hann var að gera. Athafn­
ir hans fóru því fram í skóli kirkjunn­
ar. Þú sérð að það var ekki fyrr en 1977
sem ég byrja í skólanum.
Að því sögðu þá ber ríkið auðvitað
ábyrgð líka og verður að axla hana.
Ríkið verður að grípa inn í þetta og
koma í veg fyrir að málinu ljúki með
þessum hætti. Það verður að fara
ofan í saumana á því hvað klikkaði
og hvernig hægt er að koma í veg fyrir
að það endurtaki sig. Það er það sem
skiptir mig mestu máli. Af því að þegar
þú hefur lent í svona ofbeldi þá óttast
þú alltaf að ofbeldið sé enn til staðar,
að enn séu börn að lenda í því sama
og þú lentir í sjálfur. Og það er vond
tilhugsun.“ n
Þessi orð notuðu fyrrverandi nem-
endur skólans um Margréti Müller
fyrir rannsóknarnefndinni. Hún var
sögð mismuna nemendum gróflega.
Á meðan sumir voru í náðinni hafi hún
hunsað aðra og niðurlægðt enn aðra
með kerfisbundnum hætti.
n Rétt tæplega helmingur þeirra sem
sögðu frá andlegu ofbeldi Margrétar
sögðu einnig frá andlegu ofbeldi séra
George eða þátttöku hans í athöfnum
Margrétar. Voru þau sögð refsiglöð
og ströng. Hann hafi verið ógnandi og
stjórnað með augnaráðinu, glímt við
skapsveiflur og var lýst sem grimmum,
ofsafengnum manni og illmenni.
n Einn sagði að séra George hefði
grætt sig á hverjum degi. Annar sagði
að nokkrum sinnum hefði liðið yfir hann
af ótta við séra George og hafi hann
legið á spítala í þrjá daga vegna þess.
n Tveir sögðu að börn hefðu verið
þvinguð til að borða hafragraut og
einn sagði að sex ára barn hefði verið
látið borða grautinn sinn eftir að hafa
kastað upp á diskinn. „Þá lét hann mig
sitja í skammar-
krók heila önn, sem var
mjög niðurlægjandi.
Valgarður 7 ára Á þeim tíma er ofbeldið
hófst í Landakotsskóla.
Borin þungum sökum
Fyrrverandi nemendur,
foreldrar og kennarar
segja að Margrét hafi
starfað undir verndar-
væng séra Georgs.
MYND LJÓSMYNDASAFN REYKJAVÍKUR
Einráður Séra Georg var
valdamikill innan kirkjunn-
ar og ekki verður séð að
nokkuð eftirlit hafi verið
haft með störfum hans.