Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.2013, Qupperneq 21

Fréttir 21
á viðeigandi stofnun eða heimili,
þar sem mikið eftirlit hefði getað
farið fram.
„Við vorum alltaf að biðja um
að eitthvað yrði gert í hans málum,
en hann var aldrei nógu veikur. En
svo var hann bara fárveikur,“ segir
Sigríður. Þau systkinin gera sér
grein fyrir því að Sævar hafði af-
þakkað alla þjónustu og vildi ekki
aðstoð. Sævar var reiður og bitur
og vildi fá að vera í friði. Þau telja
hins vegar að hann hafi ekki verið í
þeim sporum að geta afþakkað að-
stoðina og að fyrir löngu hefði átt
að grípa inn í aðstæður hans.
Hrakaði hratt
„Í Árbænum var hann orðinn mjög
veikur og ástand hans versnaði
mjög hratt,“ segir Anna Jóna og Sig-
ríður er sammála. „Ég held að það
hafi bara allir verið búnir að gefast
upp á honum,“ segir Sigríður og
segir að hana hafi grunað að eitt-
hvað mikið hafi verið að gerjast
innra með Sævari, en þrátt fyrir
viðvaranir hennar og annarra virð-
ist ekkert hafa verið aðhafst í hans
málum.
Þá hafði Sævar verið lyfjalaus
í rúmt ár og segir Sigríður að það
hafi sýnt sig að þegar svo langur
tími hafi liðið frá síðustu lyfja-
gjöf hafi allt farið í óefni. And-
legri heilsu hans hrakaði hratt og
af vitnisburði nágranna hans að
dæma hafði mikið gengið á, sér-
staklega síðustu þrjár vikurnar
fyrir andlát hans.
Eins og niðursetningur
Sævar hafði keypt sjö bíla og
safnaði tölvum í gríð og erg.
„Söfnunar áráttan sem við sáum á
Barónsstígnum var komin aftur,“
segir Anna.
„Ég er svo hissa á að maður eins
og hann sé settur inn í svona íbúð
á þessum stað,“ segir hún og seg-
ist halda að útlit hans hafi jafnvel
hrætt fólk og börn. Sævar var órak-
aður með mikið hár og augljós-
lega veikur. „Ég held að þetta hafi
valdið því að honum leið enn verr.
Fólk leit örugglega á hann bara
eins og niðursetning,“ segir hún.
Lítil lífsgæði
Anna Jóna segir að lífsgæði Sævars
hafi verið orðin mjög takmörkuð
undir það síðasta. „Eftir langvar-
andi lyfjaneyslu var líkami hans
orðinn mjög illa farinn. Það sást
á honum að hann var fársjúkur
maður,“ segir hún. Sævar hafði
smitast af lifrarbólgu C auk þess
að glíma við þau augljósu and-
legu veikindi sem hann átti við
að etja og langvarandi lyfjaneysla
hafði sett strik í reikninginn. Systr-
um hans brá því báðum talsvert
þegar þær heyrðu nágranna lýsa
því að Sævar hefði verið á hlaup-
um í íbúðinni. Þær töldu báðar
að hann hefði ekki burði til þess,
enda haltraði hann og var þrótt-
laus. „Hann var orðin svo slæmur
til gangs að mér finnst þetta mjög
skrítið,“ segir Anna Jóna.
Hræddi starfsfólk
Sigríður hefur einnig fengið þær
upplýsingar að þær reglubundnu
heimsóknir sem Sævar átti að
fá frá Reykjavíkurborg hafi hætt
snögglega, eftir að Sævar hafði
í hótunum við starfsfólk. „Þau
hafa eðlilega orðið hrædd,“ seg-
ir hún en segir að þarna hefðu átt
að hringja viðvörunarbjöllur. „Ef
þau voru orðin hrædd við hann,
hvernig leið þá fólkinu sem bjó
þarna í kringum hann?“
Engin úrræði
Fjölskyldu Sævars mætti mikið
úrræðaleysi af hálfu kerfisins og
upplifði hún mikla örvæntingu
í baráttu sinni fyrir hjálp Sævari
til handa. Þau komu oftar en ekki
að lokuðum dyrum og var tjáð að
Sævar væri hreinlega ekki nægi-
lega veikur til að yfirvöld gætu
gripið inn í. Sævar hafði þó tvisvar
verið sviptur sjálfræði vegna veik-
inda. Í fyrra skiptið kom fjölskylda
hans að málinu, en í það seinna
var ákveðið að fela ríkinu þá
Helgarblað 6.–9. desember 2013
„Hann á alltaf stað í Hjarta mínu“
n Systkini segja sorgarsögu Sævars Rafns Jónassonar n Höfðu varað við því að Sævar væri með byssu n Sævar var ekki í aðstöðu til þess að afþakka aðstoð
„Hans
saga var
í rauninni bara
sorgarsaga
Þ
að er varasamt að ætlast til
þess að nánustu aðstand-
endur fari fram á sjálf-
ræðissviptingu. Sjúklingar
treysta á þá og það er hætta á að
sambandið á milli þeirra rofni
vegna þess að sjúklingar fari að
líta á þessa aðstandendur sína
sem andstæðinga,“ segir fram-
kvæmdastjóri Geðhjálpar, Anna
Gunnhildur Ólafsdóttir, og bætir
við að slíkt hafi í mörgum tilvik-
um hamlað bata. Þetta er með-
al þess sem bent hefur verið á
við endurskoðun laga um mál-
efnið í innanríkisráðuneytinu.
„Brýn þörf er á því að samvinna
á milli heilbrigðiskerfisins og vel-
ferðarkerfisins verði meiri. Gjá
má ekki skapast þarna á milli og
það kostar ekki pening aukalega
að tryggja þessa samfellu. Svo
þurfa ríki, sveitarfélög og frjáls
félagasamtök að vinna betur
saman. Styrkja þarf þjónustuna,
stuðla að aukinni samvinnu, fag-
mennsku og samfellu í þjónustu.
Hugarfarsbreyting er stærsti
hluturinn í þessu.“
Finna þarf einhvern sem
nær í gegn
„Hann þurfti einhvern sem hafði
mikla þolinmæði, og gat nálgast
hann af hlýju og skilningi,“ sagði
Anna Jóna, systir Sævars, í viðtali
við DV. „Fólk sem býr sjálfstætt á
rétt á stuðningi frá velferðarkerfi
sveitarfélagsins. Það hefur hins
vegar einnig rétt á því að hafna
slíkum úrræðum og þá má kerfið
ekki gefast upp of auðveldlega,
ekki skilja viðkomandi eftir.
Finna verður einhvern starfs-
mann eða einstakling sem nær í
gegn. Hafa þarf í huga að ef við-
komandi neitar aðstoð getur það
verið hluti sjúkdómsins. Ef aug-
ljós einkenni eru um að fólk sé
veikt, þá verður að huga að fólki,“
segir Anna Gunnhildur. Systkini
Sævars eru þessu sammála, en í
viðtali hér í umfjöllun greina þau
frá því að Sævar hafi ekki verið í
aðstöðu til þess að afþakka að-
stoð. Hann hafi einfaldlega verið
of veikur til þess.
Þingsályktunartillaga
lögð fram í haust
Árið 2006 gaf félagsmálaráðu-
neytið, sem í dag tilheyrir vel-
ferðarráðuneytinu, út stefnu og
framkvæmdaáætlun þar sem
fjallað er um þjónustu við geð-
fatlað fólk. Skjalið tilheyrir átaki
ráðuneytisins í málaflokkn-
um á árunum 2006–2010. Þar
kemur meðal annars fram að
stefnt skuli að því að samhæfa
sem stærstan hluta félagslegr-
ar þjónustu sveitarfélaga og rík-
is, þannig að árið 2011 myndu
sveitarfélögin sjá um þjónustuna
að mestu leyti. Í skýrslunni seg-
ir einnig: „Þeir sem búa á eig-
in vegum eigi kost á reglulegri
þjónustu stuðningsaðila sem
sæki þá heim eða hitti þá þar
sem notendur kjósa. Haft verður
samband að fyrra bragði ef losn-
ar um slík tengsl.“ Í þingsálykt-
unartillögu sem lögð var fram
á Alþingi í haust er lagt til að í
nýrri geðheilbrigðisstefnu verði
samfella tryggð í þjónustu frá
fyrstu einkennum til meðferð-
ar og annarra úrræða. Einnig að
tryggja eigi réttindi einstaklinga
með geðfötlun til sjálfstæðs lífs
með viðeigandi stuðningi.
rognvaldur@dv.is
Finna þarf einhvern sem
nær til einstaklingsins
n „Brýn þörf á að samvinna á milli heilbrigðis-
kerfisins og velferðarkerfisins verði meiri“
Anna Gunnhildur Ólafsdóttir „Þörf
er á samvinnu á milli heilbrigðiskerfisins
og velferðarkerfisins.“
„Það sást
á honum
að hann var fár-
sjúkur maður
03.00 Klukkan þrjú aðfaranótt mánudags
hafa íbúar í Hraunbæ í Árbænum í Reykjavík
samband við lögreglu eftir að þeir heyra
hvelli koma frá íbúð í blokkinni. Hvellirnir
hafa þá heyrst í um klukkutíma.
n Lögreglumenn og sérsveitarmenn eru
sendir á vettvang og eru komnir þangað
rúmlega þrjú. Með í för er lásasmiður.
04.00 Um klukkan fjögur hefur lögreglan
ekkert heyrt úr íbúðinni. Sævar svarar ekki og
lásasmiður er fenginn til þess að fá aðgengi
að íbúðinni. Það tekur hann um hálftíma
að opna, en þá færir hann sig til hliðar og
sérsveitarmaður opnar dyrnar. Sævar skýtur
þá að sérsveitarmönnunum og lásasmiður­
inn er í stórhættu. Sérsveitarmaður fær
skot í hlífðarskjöld og kastast niður þrepin í
stigagangi blokkarinnar og rotast.
n Í kjölfarið er kallað eftir liðstyrk og
lögregla mannar sjónpósta í nálægð við
íbúðina. Um tuttugu lögreglumenn taka þátt
í aðgerðunum.
05.00 Klukkan fimm eru íbúar í sömu blokk
og Sævar bjó í fluttir úr húsinu og í Árbæjar­
kirkju í öruggt skjól. Íbúar í nærliggjandi
íbúðum hafast við á heimilum sínum. Margir
eru mjög hræddir og fylgjast með því sem
er að gerast út um glugga. Sjúkrabílar eru
kallaðir á vettvang.
05.30 Klukkan hálf sex hefur Sævar skot­
hríð út um glugga íbúðar sinnar. Nágranni sér
hann hlaupa um í íbúðinni og gefur lögreglu
upplýsingar um það hvar hann er.
06.00 Klukkan sex ákveður lögregla að
reyna að ná stjórn á stöðunni með því að
skjóta gassprengju
inn í íbúð Sævars og
afvopna hann þannig.
06.30 Klukkan hálf
sjö fer lögregla aftur
að íbúð Sævars og hann byrjar að skjóta á þá
á ný. Í þetta sinn hæfir skot hjálm sérsveitar­
manns. Lögreglumenn yfirbuga Sævar með
skotvopni. Hann er fluttur á sjúkrahús þar
sem hann er úrskurðaður látinn.
07.00 Klukkan sjö er aðgerðum lokið og
málið fært til ríkissaksóknara til rannsóknar.
Byssur lögreglumanna eru meðal annars
teknar til rannsóknar.
10.00 Klukkan tíu er aðstandendum Sævars
tilkynnt um málið og fá þeir upplýsingar um
andlát hans.
Atburðir mánudagsins
Umsátursástand 20 lögreglumenn tóku þátt í aðgerðunum. Mynd SiGtryGGUr Ari
Umsátur á
Sauðárkróki
Á miðvikudag þurfti lögregla að
umkringja hús á Sauðárkróki vegna
manns sem sagðist vera búinn að
byrgja sig upp af skotvopnum og hótaði
að skjóta lögreglumenn. Sérsveit
ríkislögreglustjóra var send frá Akureyri
til að yfirbuga manninn en þegar til kom
reyndist maðurinn óvopnaður og náðu
lögreglumenn að handtaka hann án
þess að til átaka kæmi. Maðurinn hafði
nýlega flutt í íbúð á vegum sveitarfé­
lagsins ásamt syni sínum, en hann á við
geðræn vandamál að stríða og hefur
áður komist í kast við lögin. Hótunin
var tekin sérstaklega alvarlega í ljósi
skotárásarinnar í Árbæ rúmum tveimur
sólarhringum áður. Stefán Vagn
Stefánsson, yfirlögregluþjónn á Sauð­
árkróki, sagði aðspurður hvort tengsl
væru á milli þessara tveggja atburða að
svona mál gætu haft eftirmála.
rognvaldur@dv.is
Reyndi að
kveikja í Kleppi
Árið 2012 greindi DV frá því að eldur
hefði komið upp á Kleppi. Maður á
fertugsaldri, sem var sjúklingur á Kleppi,
reyndi þá að kveikja í geðspítalanum
þar sem hann vildi útrýma hermanna­
veiki, berklum og holdsveikisýklum sem
hann taldi leynast í húsnæðinu. Þetta
gerðist á meðan hann var nauðungar­
vistaður á spítalanum. Tveir geðlæknar
mátu manninn sakhæfan í málinu og
var hann dæmdur í þriggja ára fangelsi.
Dóminn afplánar hann nú á Litla­
Hrauni en erfitt hefur reynst að finna
úrræði fyrir manninn. Þannig veiktist
hann alvarlega í fangelsinu og ógnaði
samfanga. Í kjölfarið var hann vistaður
í rúman mánuð í einangrun. Síðar fékk
hann aftur inni á geðdeild, eftir að
fangaverðir og móðir mannsins höfðu
mótmælt harðri meðferð á manninum.
rognvaldur@dv.is