Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.2013, Side 22

Vikublað 10.–12. desember 201322 Umræða
Frjálshyggjutilraunin heldur áfram
Umsjón: Henry Þór Baldursson
Frjáls verslun?
F
relsishetja Íslendinga, Jón
Sigurðsson, hélt því ítrekað
fram um miðja nítjándu
öldina að frjáls verslun væri
ein af undirstöðum gróandi
þjóðlífs á Íslandi. Á þeim tíma sem
Jón forseti setti fram þessar skoð-
anir sínar var Ísland í heljargreipum
danskra kaupmanna sem í skjóli ein-
okunar gátu sett upp það verð fyrir
varning sinn sem þeim best líkaði.
Á Íslandi nútímans er frjáls versl-
un í orði kveðnu. Það eina sem er
þó fyllilega frjálst er álagning kaup-
manna. Verslun á Íslandi er enn, líkt
og um miðja nítjándu öld, í viðjum
fákeppni. Eini munurinn er sá að nú
eru kaupmennirnir íslenskir en ekki
danskir sem forðum. Sumir þeirra
njóta liðsinnis lífeyrissjóða landsins
sem eru þar með í þeirri furðulegu
stöðu að þurfa að krefjast hámarks-
arðsemi fjárfestinga sinna í versl-
unum sem alþýða manna, skjól-
stæðingar lífeyrissjóðanna, er háð
því að versla við. Nú nýlega berast
fréttir af því að selja eigi aðra stærstu
verslunarkeðju landsins á sviði
nauðsynjavöru og margt bendir til að
með þeirri sölu muni samþjöppun
eignarhalds í greininni aukast enn.
Brýnt er að nú þegar fari fram
upplýst umræða um raunverulega
stöðu verslunar á Íslandi og einkum
þó um verðmyndun sem nú er flest-
um algjörlega lokuð bók. Það er sjálf-
sögð krafa að verðmyndun sé gerð
opinber þegar fullkomið frjálsræði
er um álagningu. Þegar hátt vöru-
verð á Íslandi ber á góma eru svör
kaupmanna upp á síðkastið eink-
um þau að vörugjöld sem stjórn-
völd leggja á ýmsar vörutegundir
hækki hér vöruverð ásamt því að
með því að innflutningur landbún-
aðarafurða sé ekki frjáls séu höfuð-
ástæður fyrir háu vöruverði. Því hafa
kaupmenn beint því til stjórnvalda
að nauðsyn beri til að leiðrétta vöru-
gjöldin og stuðla að óheftum inn-
flutningi landbúnaðarafurða. Það
verður að segja að sporin hræða
í þessu efni. Þannig hefur lækk-
un vörugjalda áður t.a.m. á fersku
grænmeti ekki skilað sér að fullu til
neytenda. Einnig hefur vöruverð í
verslunum hér á landi tilhneigingu
til að lifa eigin lífi óháð ytri skilyrð-
um eins og sést best á því að engin
fylgni er milli stöðu krónunnar og
verði á innfluttum vörum. Ítrekað
hefur komið fyrir að verð innfluttra
vara hækkar meðan gengi krónunn-
ar styrkist. Engar viðhlítandi skýr-
ingar er að fá af hálfu kaupmanna
á þessu. Að þessu leyti hafa kaup-
menn brugðist því trausti sem frjáls
álagning felur í sér.
Uppgjöf kaupmanna
Ákall kaupmanna til stjórnvalda um
lækkun vörugjalda og óheftan inn-
flutning landbúnaðarvara felur í sér
algera uppgjöf þeirra vegna rekstr-
ar verslana þeirra. Með þessu ákalli
lýsa kaupmenn því yfir að þeir séu
ekki færir um að grípa til ráðstafana
í rekstri sem orðið gætu til lækkun-
ar vöruverðs. Þannig treysta kaup-
menn sér ekki til að draga úr óhóf-
legum afgreiðslutíma sem eykur
kostnað umtalsvert. Ekki treysta
kaupmenn sér heldur til þess að
draga saman í húsnæði en á Íslandi
eru fleiri fermetrar lagðir undir
verslun en í flestum öðrum löndum
eins og fram kom nýlega í skýrslu
McKinsey-fyrirtækisins. Þar kemur
einnig fram að verslun á Íslandi sé
verulega ofmönnuð.
Breytt samkeppnislöggjöf
Brýnt virðist að hefja nú þegar
gaumgæfilega athugun á vöru-
dreifingu og verðmyndun á Íslandi.
Þar er m.a. hægt að byggja á nýlegri
skýrslu Samkeppniseftirlitsins sem
þó hefur ekki verið fylgt eftir, því
miður. Athugun á vörudreifingu og
verðmyndun er forsenda nauðsyn-
legra breytinga á samkeppnislög-
gjöfinni sem leitt getur til raun-
verulegrar samkeppni á markaði
og verðlækkunar nauðsynjavöru í
þágu almennings. Nú er brýnna en
oft áður að tryggja stöðugt verðlag
í kjölfar væntanlegrar niðurfærslu
skulda heimilanna í landinu sem
má ekki undir nokkrum kringum-
stæðum líða fyrir hækkun verðs á
nauðsynjavöru. n
„Verslun á Íslandi
er enn, líkt og um
miðja nítjándu öld, í viðj-
um fákeppni.
Þorsteinn Sæmundsson
þingmaður Framsóknarflokksins
Kjallari
S
varthöfði skilur vel þá
sem þola ekki femínista.
Femínistar skilja ekki
rök og tala líkt og óðir
séu út frá tilfinningum. Þetta
hefur Svarthöfði séð í gegnum
rauða reiðina – sem oftast er
smurð vandlegum skammti af
hneykslan og sárindum – þegar
hann les vefmiðlana. Ólíkt
femínistum þá sér Svarthöfði
heiminn í röklegu ljósi.
Einn femínisti
gerðist svo
djarfur í síð-
ustu viku að
fullyrða að
helmingur
mannkyns –
karlmenn –
væru möguleg
ógn við hana
í skemmt-
analíf-
inu, enda
kveðst
hún ekki
vita hver
sé nauðgari
og hver ekki.
Svarthöfði
var bálreiður þegar hann las
þetta enda fáránlegt að kalla
hann nauðgara svona skorinort.
„Þarna sér maður heimsmynd
allra femínista, engin rök, bara
allir nauðgarar. Fuss,“ hreytti
Svarthöfði út úr sér yfir lúinni
fartölvunni.
Femínistum tekst nefni-
lega að gera allt um þá sjálfa,
móðgast við hvert einasta litla
smáatriði í annars „fáguðum“
rökfærslum og láta síðan sína
persónulegu móðgun vera mið-
punkt umræðunnar. Þetta tókst
einum höfundi að sanna með
glæsibrag í pistli sem fjallaði
um það hvernig ofangreindur
femínistapistill væri mesta
móðgun í garð karlmanna á
gjörvöllum veraldarvefnum. Já,
Svarthöfði átti líka erfitt með
að sjá skýrt af reiði blandinni
móðgun.
Hvernig dirfist þessi
femínistalufsa að spyrða
Svarthöfða við nauðgara með
því að segja að hún geti ekki
mögulega vitað hvort hann hafi
annarlegar nauðgarakenndir?
Það versta við femínistana er
samt ekki rökleysan. Svarthöfði
veit nú þegar fyrirfram að
femínistar hneigjast til rök-
leysu. Nei, það versta er hversu
dónalegir femínistarnir eru, líkt
og fyrrgreindur pistill sýndi.
Af hverju geta þær ekki verið
kurteisari? Og kannski aðeins
hógværari? Og já, aðeins undir-
gefnari; allavega ekki svona góð-
ar með sig. Það myndi falla bet-
ur að geði Svarthöfða. Þá fyrst
mun Svarthöfði kannski vilja
gefa þessu „feðraveldi“ gaum.
Svarthöfði
Helvítis
femínistar