Fréttablaðið - 27.01.2015, Síða 15

ÞRIÐJUDAGUR 27. janúar 2015 | SKOÐUN | 15
Norræna ráðherranefndin hélt
á árinu 2014 upp á 40 ára sam-
starfsafmæli Norðurlanda á
sviði jafnréttismála. Samstarfið
hefur verið farsælt og átt stóran
þátt í að skipa Norðurlandaþjóð-
unum í fremstu röð í alþjóð-
legum samanburði. Árangur-
inn talar sínu máli. Hvergi
mælist kynjajafnrétti meira en
á Norður löndum. Nú hefur verið
ákveðið að stíga enn eitt fram-
faraskref.
Í norrænu jafnréttissamstarfi
hefur meginstefið verið að jafna
stöðu og réttindi kvenna og karla
á vinnumarkaði. Sjónum hefur
verið beint að jafnrétti til launa
og því hvernig brjóta megi upp
hefðbundna kynjaskiptingu á
vinnumarkaði. Mikilvæg for-
senda árangurs á þessu sviði er
að fólk geti samræmt vinnu- og
fjölskyldulíf. Í dag þykir það
sjálfsagt að feður og mæður axli
sameiginlega ábyrgð á umönnun
barna sinna og mikil atvinnu-
þátttaka kvenna er mikilvæg
undirstaða norrænna velferðar-
samfélaga.
Á meðan kynjajafnrétti hefur
aukist á vettvangi stjórnmál-
anna og á þjóðþingum Norður-
landa bíða enn brýn verkefni
úrlausnar á sviði vinnumarkaðs-
mála. Þannig eru markmiðin
og verkefnin að mörgu leyti hin
sömu þótt Norðurlöndin velji
ólíkar leiðir að settum markmið-
um. Einmitt þess vegna geta nor-
ræn stjórnvöld lært mikið hver
af öðrum.
Á næstu árum verða teknar
upp nýjungar í norrænu jafn-
réttissamstarfi. Í nýsamþykktri
samstarfsáætlun fyrir tímabilið
2015–2018 er meðal annars lögð
áhersla á jafnrétti á opinberum
vettvangi. Lýðræði snýst nefni-
lega ekki eingöngu um kosn-
ingarétt heldur einnig um að
allir eigi möguleika á að geta
tekið þátt í opinberri umræðu.
Orð hafa áhrif. Ef við leyfum
niðurlægjandi og meiðandi tón
í umræðunni fer hann að þykja
sjálfsagður.
Við viljum sporna við meið-
andi umræðu rétt eins og við
höfum löngum barist gegn kyn-
bundu ofbeldi og ofbeldi í nánum
samböndum. Niðurstöður rann-
sókna hafa margsinnis sýnt fram
á að aukið kynjajafnrétti hefur
stuðlað að sjálfbærum hag-
vexti og því er í áætluninni lögð
áhersla á jafnrétti sem aflgjafa
velferðar og nýsköpunar á Norð-
urlöndunum.
Þátttaka karla
Hingað til hefur í stefnumótun
á sviði jafnréttismála verið lögð
megináhersla á samfélagslega
stöðu kvenna á vinnumarkaði
og í stjórnmálum. Ef takast á að
brjóta niður múra í hefðbundnu
náms- og starfsvali kynjanna
þarf einnig að huga að stöðu og
sjónarmiði karla.
Leita þarf fleiri leiða til að
brjóta upp staðalímyndir sem
hafa áhrif á daglegt líf kvenna
og karla og ákvarðanir stráka og
stelpna um náms- og starfsvett-
vang. Því stefnum við á næstu
árum að því að auka þátttöku
karla og drengja í öllu jafnréttis-
starfi og umræðum um jafn-
réttis mál.
Ný samstarfsáætlun markar
ekki stefnubreytingu í samstarfi
Norðurlanda á sviði jafnréttis-
mála heldur er henni ætlað að
vera markmiðslýsing samstarfs-
ins á komandi árum.
Þingmenn í Norðurlandaráði
og ýmsir aðilar sem starfa að
jafnréttismálum á Norðurlönd-
unum komu að gerð áætlunar-
innar og fyrir vikið nýtur hún
víðtæks stuðnings.
Sá meðbyr gerir okkur kleift
að miðla af reynslu okkar á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna og
víðar um heim.
Verkefni á sviði jafnréttismála
sem tekin eru fyrir á norrænum
vettvangi vilja oft spyrjast út og
hafa áhrif á stefnumótun víðar
en á Norðurlöndunum.
En við þurfum jafnframt að
miðla góðri reynslu og fyrir-
myndum af verkefnum innan
Norðurlandanna, á vettvangi
stjórnmálanna, á vinnustöðum
og inni á heimilunum.
Með jafnréttissjónarmið að
leiðarljósi í hugsun og verki
getum við, stjórnmálamenn og
almenningur, fært okkur enn
nær markmiðinu um norræn
samfélög réttlætis og lýðræðis.
Saman brjótum við upp staðalímyndir kynjanna
Í dag, á Helfarardegin-
um 27. janúar, heiðrum
við minningu þeirra sem
létu lífið í helför nasista í
síðari heimsstyrjöldinni.
Við heiðrum minningu
þeirra milljóna kvenna,
karla og barna sem létu
lífið þegar hið opna og
lýðræðislega samfélag
vék fyrir brjálæði hat-
urs, fordóma og skorts á
umburðarlyndi.
Réttlátt og lýðræðis-
legt samfélag byggir
á grunngildunum um
virðingu, frjálsræði og
jafnan rétt allra. Allir
fæðast með þann grund-
vallarrétt, þau mann-
réttindi, að þurfa ekki
að líða fyrir mismunun
á grundvelli kynþáttar,
kynferðis, kynhneigðar
eða trúar. Hugmyndagrund-
völlur jafnaðarmennskunnar
byggir í raun á því að allir ein-
staklingar eigi að hafa sömu
möguleika og sama rétt og þar
liggur eitt mikilvægasta verk-
efni okkar í fjölmenningarsam-
félögum nútímans. Í baráttunni
fyrir réttlátu samfélagi þar sem
allir einstaklingar eru metnir
til jafns.
Það er auðvelt að gefa sér sem
sjálfsagðan hlut að allir hafi í
raun sömu möguleika og rétt.
Auðvelt að gefa sér að í dag, 27.
janúar 2015, sé heiminum ekki
lengur skipt í „okkur“ og „þau“
þar sem annar hópurinn er
mikil vægari en hinn. Gefa sér
að við séum komin lengra. En
því miður, sú er ekki raunin.
Á Norðurlöndunum og í ger-
vallri Evrópu gnauða nú naprir
vindar fortíðar. Hægriöfga-
hópar gera alvarlega atlögu
að okkar opna og lýðræðislega
samfélagi með fordómafullum
boðskap um kynþáttahyggju,
fjandskap við innflytjendur og
mismunun þjóðfélagshópa. Við
okkur blasir vaxandi
hatur í garð gyðinga og
múslima og afar ógn-
vekjandi og hættuleg
samfélagsþróun.
Jafnaðarmenn í
Norðurlandaráði vara
eindregið við þeim
hægriöfgum og þjóð-
erniskennd sem nú ógna
okkar opnu og lýðræðis-
legu samfélögum og
gegn þeim ætlum við að
vinna. Við munum áfram berj-
ast fyrir jöfnum möguleikum
allra og þeim mannréttindum að
þurfa ekki að upplifa mismunun.
Stillum saman strengi
Við verðum að stilla saman
strengi okkar í baráttunni fyrir
hinu opna og lýðræðislega sam-
félagi, bæði á Norðurlöndun-
um og í gervallri Evrópu. Við
verðum að læra af sögunni og
á sama tíma vinna markvisst
gegn niðurrifi hatursumræðu
og fordóma. Til þess þurfum við
einnig lýðræðisleg, öflug verk-
færi.
Með hið lifandi sögusafn
Svía sem fyrirmynd, Forum för
Levande Historia, hvetjum við
þess vegna í dag öll norrænu
löndin og Evrópu alla, til að
standa sameiginlega að nýrri
stofnum, sem með útgangspunkt
í hörmungum Helfararinnar
myndi berjast fyrir lýðræði,
umburðarlyndi og jöfnum rétti
allra. Berjast fyrir opnu lýð-
ræðissamfélagi, gegn hatri og
skorti á umburðarlyndi.
Opið og lýðræðislegt
samfélag fyrir alla Ef gengið væri að fólki úti á götu og spurt: „Hvern-
ig vilt þú að framhalds-
skólakerfið á Íslandi sé?“
myndu líklega flestir
svara eitthvað á þá leið að
þeir vildu að það væri fjöl-
breytt, kæmi til móts við
sem flesta og skilaði vel
menntuðum ungmennum,
annaðhvort í háskólanám
eða út í atvinnulífið. Fram-
haldsskólakerfið á Íslandi
hefur góða möguleika til að
verða nákvæmlega svona, grunn-
stoðirnar eru til staðar. Við höfum
framhaldsskóla af ýmsum gerðum,
iðn- og tækniskóla, fjölbrautarskóla
með bæði stuttum starfsbrautum og
hefðbundnum bóknámsbrautum,
skóla með áfangakerfi þar sem nem-
endur geta ráðið námshraða sínum
að nokkru sjálfir; tekið skólann á
þrem árum jafnvel skemur en aðrir
á lengri tíma ef það hentar
þeim. Sumir framhaldsskól-
arnir hafa reynt að þjappa
náminu niður í þrjú ár en
aðrir halda hefðbundnu
kerfi. Fyrir þá sem detta
út, sem alltaf gerist öðru
hvoru, eru svo öldungadeild-
ir eða fjarnám þar sem þeir
geta aftur náð sér á strik.
Því miður er staðan um
þessar mundir sú að öllu
þessu er ógnað. Núverandi
menntamálaráðherra er
harðákveðinn að umbylta fram-
haldsskólakerfinu og síst til hins
betra. Stóra markmiðið er að skera
hefðbundnar bóknámsbrautir
niður í þrjú ár. Afleiðingin er sú að
íslenskir stúdentar koma mun verr
undirbúnir í háskóla og hafa litla
möguleika á háskólanámi erlendis
án fornáms. Sama verður væntan-
lega uppi á teningnum í íslensku
háskólunum nema þeir dragi úr
inntökukröfum sínum. Jafnframt er
ráðist gegn þeim sem dottið hafa út
úr námi, hafa hug á bæta úr því en
eru svo óheppnir að vera orðnir 25
ára. Einnig virðast litlir framhalds-
skólar úti á landi vera undir hnífn-
um. Menntamálaráðherra hefur
viðurkennt á fundi í Valhöll í haust
að þetta væri vissulega niðurskurð-
ur. Og hversu mikill? Jú, ráðherra
ætlar með þessum aðgerðum að ná
tveggja milljarða króna niðurskurði
í framhaldsskólakerfinu einu saman
á næstu misserum. Flóknara er það
ekki og honum virðist slétt sama
um afleiðingarnar. Það sem verra
er; sama er að segja um aðra þing-
menn, stjórnarþingmenn jafnt sem
stjórnarandstöðu. Ráðherra virð-
ist ætla að takast að breyta fram-
haldsskólakerfinu í grundvallar-
atriðum til hins verra án nokkurrar
umræðu. Er þetta það sem fólk vill?
Það sem fólk vill?
MENNTUN
Steinþór D.
Kristjánsson
framhaldsskóla-
kennari
JAFNRÉTTI
Eygló
Harðardóttir
félags- og hús-
næðismálaráðherra
og samstarfsráð-
herra Norðurlanda
Manu
Sareen
formaður Norrænu
ráðherranefndar-
innar um jafnréttis-
mál 2015
Dagfi nn
Høybråten
framkvæmdastjóri
Norrænu ráðherra-
nefndarinnar
Persónuvernd
➜ Jafnaðarmenn
í Norðurlandaráði
vara eindregið við
þeim hægriöfgum og
þjóðerniskennd sem
nú ógna okkar opnu
og lýðræðislegu sam-
félögum …
SAMFÉLAG
Marit Nybakk,
Noregi
Phia Andersson,
Svíþjóð
Guðbjartur
Hannesson,
Íslandi
Karin Gaardsted,
Danmörk
Tuula Peltonen,
Finnlandi
stjórn jafnaðar-
manna í Norður-
landaráði
Save the Children á Íslandi
➜ Leita þarf
fl eiri leiða til
að brjóta upp
staðalímyndir
sem hafa áhrif
á daglegt líf
kvenna og
karla …
2
8
-1
2
-2
0
1
5
0
0
:5
6
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
7
F
0
-9
A
B
8
1
7
F
0
-9
9
7
C
1
7
F
0
-9
8
4
0
1
7
F
0
-9
7
0
4
2
8
0
X
4
0
0
1
B

F
B
0
6
4
s
_
2
6
_
1
_
2
0
1
5
C
M
Y
K