Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.2008, Blaðsíða 14


Fimmtudagur 11. desember 200814 Bækur
Ævisaga
Sagan um Benedikt Davíðsson eftir Hauk Sigurðsson er
forvitnilegt verk. Eftir að hafa velt viðfangsefninu fyr-
ir sér og ræðst við ákváðu Benedikt og Haukur að ekki
skyldi rituð hefðbundin ævisaga þar sem Benedikt hefði
orðið frá fyrstu blaðsíðu til þeirrar síðustu. Haukur hefði
þar með verið í hlutverki skrásetjara.
Því leitar Haukur víða fanga, ræðir við samstarfs-
menn og vini Benedikts, blaðar í fundargerðum, göml-
um dagblöðum, skjölum og óprentuðum gögnum. „Ég
lít svo á að ævisagan sé launþegavæn, hjá því varð ekki
komist. Þó koma fram viðhorf andstæðinga með ýms-
um hætti,“ segir Haukur sjálfur í eftirmála bókarinnar.
Hann kallar bókina félagslega ævisögu með þeim tak-
mörkunum sem fræðirit að hún sé ekki málefnasaga.
„Umfjöllun um málefni hlýtur alltaf að stöðvast við per-
sónuna og þá er mörgum þáttum ekki gerð skil,“ segir
Haukur ennfremur.
Þetta eru ágætar ábendingar um að sagnaritunin sé
háð sjónarhornum. Sjónarhornið er Benedikts Davíðs-
sonar, sem þekktastur er fyrir störf sín sem forseti Al-
þýðusambands Íslands árin 1992 til 1996 og trúnaðar-
störf sín fyrir Landssamband eldri borgara frá 1997 til
ársins 2005. Færri þekkja starf hans frá fyrri tíð í þágu
verkalýðshreyfingar og kjara almennings. Benedikt er í
rauninni hið algera félagsmálatröll en félagsmálaferill
hans hófst þegar hann var kosinn í sameiginlega samn-
inganefnd verkalýðs- og iðnfélaga árið 1951.
„Þegar spurt er um lífsskoðun mína held ég að stysta
svarið gæti verið: sósíalismi ... sem skapar öllum sam-
bærilega möguleika í lífinu. Möguleika til mennta, vel-
ferðar og lífsafkomu, óháð kyni fólks, litarhætti, uppruna
eða stéttarstöðu og skapi fyrirtækjum og stofnunum
eðlilegt starfsumhverfi,“ segir Benedikt um lífsskoðun
sína og bætir við: „Mín skoðun er því sú, eins og raunar
áður, að einungis sterk verkalýðshreyfing í samvinnu við
stjórnmálaöfl í landinu geti komið í veg fyrir að hér fari
svo illa sem nú virðist stefna í samfélagslegu tilliti vegna
sóknar frjálshyggjunnar. Af frumkvæði verkalýðshreyf-
ingarinnar hefur áður fyrr tekist að byggja upp og forð-
ast verulega vá, til dæmis árið 1990 og oftar.“
Benedikt Davíðsson húsasmiður fæddist á Patreks-
firði 3. maí 1927. Í 34 ár var hann formaður Sambands
byggingarmanna. Hann var orðinn 65 ára og jafnvel orð-
inn afhuga því að standa í eldlínu átaka á vinnumarkaði
þegar hann var kjörinn forseti Alþýðusambands Íslands
árið 1992. Frásögnin af aðdraganda forsetakjörsins á
þingi ASÍ þetta ár er athyglisverð, en Benedikt tók við af
Ásmundi Stefánssyni sem setið hafði á forsetastóli í 12
ár. Frásögn af samningaviðræðum við stjórnarherra á
þessum mögru árum í byrjun tíunda áratugarins, með-
al annars um lækkun matarskatts, er einnig áhugaverð.
Þar komu við sögu Davíð Oddsson, Friðrik Sophusson,
Jón Baldvin Hannibalsson og Jóhanna Sigurðardóttir úr
ráðuneyti Davíðs kjörtímabilið 1991 til 1995.
Benedikt sat í framkvæmdastjórn Sambands al-
mennu lífeyrissjóðanna í 20 ár en lífeyrismál kallar
hann sitt sérsvið. Tólf ár sat hann í bankaráðum, fyrst í
bankaráði Iðnaðarbankans en 11 ár var hann formaður
bankaráðs Alþýðubankans. Frá því greinir að bankinn
hafi farið í gegnum þykkt og þunnt, meðal annars vegna
ónógra veðtrygginga. Stuttlega er greint frá viðskiptum
Guðna í Sunnu og Air Viking við bankann og hremm-
ingum sem Guðni greinir sjálfur frá í nýlegri ævisögu
sinni. Myndin verður æ skýrari. Athyglisvert er hversu
illa hinum unga banka gekk að fá ýmis leyfi til starfsemi
sinnar við hlið stórra ríkisbanka og annarra sem fyrir
voru á markaðnum. Þannig segir til dæmis frá refjum
vegna lóðar sem Alþýðubankinn vildi tryggja sér undir
fyrirhugað útibú á Akureyri.
Benedikt var aðeins 10 ára þegar hann greindist með
berkla. Heil fjögur ár glímdi hann við sjúkdóminn og
dvaldi langdvölum á Landakotsspítala. Þetta truflaði
skólagöngu hans. Engu að síður útskrifaðist hann sem
trésmiður frá Iðnskólanum í Reykjavík árið 1949.
Farsæll baráttumaður fyrir jöfnuði og bættum kjör-
um verkalýðsins hefur nú dregið sig í hlé og komið sér
fyrir á fögrum stað skammt innan við Grenivík við aust-
anverðan Eyjafjörð.
Bók Hauks Sigurðssonar er prýdd mörgum mynd-
um og brot úr viðtölum eru skráð (pólitíkin og plottið)
og tilvitnana-, nafna- og myndaskrá er til fyrirmynd-
ar. Titil bókarinnar „Með seiglunni hefst það“ má hæg-
lega hafa um höfundinn sjálfan. Hann hefur unnið gott
verk.
Jóhann hauksson
Óbilandi verk-
maður launafólks
Frelsisbarátta
á 21. öld
Íslenskar bókmenntir eru fremur
blankar þegar kemur að framtíð-
arsögum en þeim mun ríkari af
sögulegum skáldsögum. Skáld-
saga Halls Hallssonar gerist á
ofanverðri 21. öld, þó að hann
skauti léttilega langt aftur í aldir
þegar svo ber undir.
Segja má að Váfugl sé allt í
senn hrollvekja, spennusaga og
ádeila en kannski fyrst og fremst
viðvörun til Íslendinga um að
ganga ekki Evrópusambandinu
á hönd. Það mikla bákn hefur
breyst í sannkallað skrímsl þeg-
ar sagan gerist en Ísland orðið að útkjálkasveit með þrjá þingmenn af 1086
á Evrópuþinginu og löngu búið að missa öll yfirráð yfir auðlindum til lands
og sjávar.
Hallur notar atburðarás, viðburði og persónur úr frelsisbaráttu Íslands á
19. öld af mikilli hugkvæmni. Þarna stíga fram, undir nýjum nöfum, menn
á borð við Jón Sigurðsson, Valtý Guðmundsson, Hannes Hafstein, Magnús
Stephensen og Björn Jónsson og flytja jafnvel sömu ræðurnar, tvö hundruð
árum síðar. Kjarninn í bókinni er spurningar, sem vissulega eiga erindi: Á Ís-
land að standa á eigin fótum eða gefa sig á vald sameinuðu Evrópuríki?
Höfundurinn fer ekki í felur með afstöðu sína. Íslensku frelsishetjurn-
ar eru til muna geðþekkara fólk en þeir evrópsku skúrkar úr öllum áttum,
sem ekki víla fyrir sér að beita fjárkúgun, njósnum, morðum og vélabrögð-
um. Þá er texti bókarinnar ríkulega kryddaðar fornum kveðskap og sígildum
brýningarorðum sem óhjákvæmilega hljóta að fá Íslendingshjartað til að slá
örar.
Þetta er sem sagt pólitísk skáldsaga, eins og Atómstöðin, og framtíðar-
hrollvekja, einsog 1984. En þetta er líka spennusaga og þarna er meira að
segja pláss fyrir drykkfelldan blaðamann.
Hrærigrautur? Nei, fyrst og fremst hressileg viðbót við íslenska skáld-
sagnaflóru, frumleg aðferð til að koma boðskap á framfæri. Textinn er lipur
og persónurnar svo kjarnyrtar að maður fær að minnsta kosti ekki áhyggjur
af framtíð íslenskrar tungu í trylltum heimi.
En er þetta ekki eintóm fjarstæða? Að fullveldi Íslands sé í bráðri hættu
og að lýðveldið geti liðið undir lok? Að við töpum auðlindum okkar og að
ungt fólk streymi úr landi? Að dáðlausir og ráðlausir pólitíkusar brjóti fjöregg
þjóðarinnar?
Tja, sá hluti spádómsins í Váfugli virðist vera að rætast hraðar en nokkurn
hefði órað fyrir.
Góðu fréttirnar? Ísland öðlast aftur sjálfstæði. Eftir svona sjötíu ár. Og
blóð, svita og tár.
hraFn Jökulsson
VáFugl
Hallur HallssonLipurlega
saman sett
ádeila, hroll-
vekja og fram-
tíðarskáld-
saga.

Útgefandi:
Bókaútgáfan Vöxtur
Með seiglunni heFst það –
saga benedikts daVíðssonar
Haukur Sigurðsson Ekki ævisaga
í venjulegum
skilningi heldur
hlutlæg sagn-
fræði frá bæjar-
dyrum verka-
lýðsleiðtoga.

Útgefandi: JPV
Skáldsaga Sambærirmöguleikar„Þegar spurt er um lífsskoðun mína held ég að stysta
svarið gæti verið: sósíalismi ... sem skapar
öllum sambærilega möguleika í lífinu,“
segir Benedikt í ævisögu sinni. Benedikt
(til hægri) er hér djúpt hugsi á árum áður.
sMellnar sMásögur
Þessi bók hefur að geyma þrett-
án smásögur og mun vera frum-
raun höfundar á þessu sviði. Að
minni hyggju hefur honum tekist
vel upp og er augljóslega góður
sögumaður, eins og hann á kyn
til. Sögurnar þrettán eru ólíkar
innbyrðis, en eiga það sameig-
inlegt að vera skemmtilegar af-
lestrar og fullar af græskulausu
gamni. Þetta eru „gamaldags“
íslenskar sögur, þar sem sögu-
hetjur birtast lesendum gjarnan
í skoplegu ljósi og sögusviðið er
oft kunnuglegt. Sumar sögurnar
eru reyndar stílfærðar bernsku- og æskuminningar höfundarins og dregur
hann enga dul á það. Honum lætur og vel að gera grín að sjálfum sér og er
það öfundsverður eiginleiki.
Ekki þykir mér líklegt, að svokölluð bókmenntaelíta telji útkomu þessara
sagna til meiriháttar viðburða. Þær fylgja engri formúlu, taka ekki á neins
konar vandamálum og flytja engan samfélagslegan boðskap. Markmið höf-
undar er það eitt að skemmta lesendum (og sjálfum sér um leið) með góðum
sögum og það tekst honum vel.
Allur frágangur bókarinnar er snotur og kápumyndin er skemmtileg.
Prófarkalestur hefði hins vegar mátt vera betri.
Jón þ. þór
Með stein í skónuM
Ari Kr. SæmundsenSkemmtilegar
sögur. Bók-
menntaelítan
telur útkomu
þeirra þó vart
til meiriháttar
viðburða.

Útgefandi: Salka
Smásögur
nennti Varla að lesa
Tracy Beaker er stelpa sem býr
á munaðarleysingjaheimili og
dreymir um að mamma henn-
ar komi að sjá hana leika í jóla-
leikriti í skólanum.Hún fær að-
alhlutverkið í Jóladraumi og
leikur sjálfan Ebenezer Scrooge.
Það var eiginlega ekkert að ger-
ast í bókinni og ég var lengi að
lesa hana. Skemmtilegasti hlut-
inn var þegar Tracy var að sýna
leikritið. Bókin er auðskilin en
mér fannst að það ætti að gerast
meira í henni. Ég nennti varla að
klára að lesa hana. Mér fannst
bókin léleg og mæli ekki með henni, en það eru örugglega einhverjir sem
hafa gaman af henni.
harpa MJöll reynisdóttir, 12 ára
tracy beaker í aðalhlutVerki
Jacqueline WilsonEiginlega
ekkert sem
gerist. Mæli
ekki með
þessari bók.

Útgefandi: JPV
Barnabók