Lögmannablaðið - 01.09.2004, Page 28

28
Dómur Hæstaréttar Íslands í málinr. 325/2003, „málverkamálinu“,
hefði átt að geta orðið kveikja að
þarfri, faglegri, umræðu um sönnunar-
gögn og sönnunarfærslu í refsimálum
hér á landi.
Í upphafi aðalmeðferðar málsins í
héraði krafðist verjandi þess að ákæru-
valdinu yrði synjað um að leiða
nokkurn fjölda vitna fyrir dóm til
skýrslugjafar. Meðal þeirra voru sér-
fræðingar sem ritað höfðu greinar-
gerðir um rannsóknir sínar og niðurstöður varð-
andi málverk sem talin voru fölsuð. Höfðu grein-
argerðir þeirra verið lagðar fram af hálfu ákæru-
valds. Röksemdir verjandans fyrir kröfunni voru
ítarlegar og því m.a. haldið fram að vitnin væru
svo hagsmunatengd málinu, annað hvort vegna
tengsla þeirra við kærendur eða vegna annarra
tengsla, að vitnaskýrslur vitnanna væru sýnilega
þarflausar í skilningi 4. mgr. 128. laga um með-
ferð opinberra mála, oml.
•
„Dómur skal reistur á sönnunargögnum sem
færð eru fram við meðferð máls fyrir dómi“, sbr.
1. mgr. 48. gr. oml.
Johannes Andenæs segir í Norsk straffeprosess,
1984, bls. 166, um samhljóða ákvæði í 305. gr.
norsku refsiréttarfarslaganna á þessa leið: Með
ákvæðinu er tvennt gefið til kynna. Í fyrsta lagi
skal dómur reistur á því sem fram hefur komið við
hina munnlegu aðalmeðferð, en ekki á vitneskju
sem fæst við lestur málsskjala. Í öðru lagi á einka-
vitneskja dómarans um málsatvik ekki að hafa
áhrif á úrlausn hans. Dómarinn verður að horfa
fram hjá því sem hann hefur séð og heyrt utan
réttar.
Í þessari framsetningu Andenæs kristallast
reglan um milliliðalausa málsmeðferð en jafn-
framt snertir þetta reglur um opinbera og munn-
lega málsmeðferð.
Hans Gammeltoft-Hansen, segir í
Strafferetspleje I, 1991, bls. 55, á
þessa leið: Grunnreglan um munnlega
málsmeðferð er ekki aðeins regla um
form málsmeðferðar. Megin einkenni
reglunnar birtast í þeim réttaráhrifum
sem rekja má til þess að reglunni var
ekki fylgt. Dómur verður einungis
reistur á því efni sem flutt var fram
munnlega. Grunnreglan um munnlega
málsmeðferð á að vera ráðandi þegar
kemur að afmörkun málsgagna.
Upplýsingar og málsástæður sem kunna að koma
fram í skriflegum gögnum máls skulu ekki not-
aðar þegar dómur verður lagður á mál hafi þær
ekki verið nefndar eða dregnar fram við aðalmeð-
ferðina með því að málflytjandi vitni til efnis
hinna skriflegu gagna, lesi það upp eða endursegi.
Fullyrða má að reglum um milliliðalausa, opin-
bera og munnlega málsmeðferð hefur ekki verið
fylgt hér á landi í samræmi við lýsingar nefndra
fræðimanna á reglunum og réttarframkvæmd í
heimalöndum þeirra. Ef til vill koma frávik frá
reglunum, einkum reglunni um munnlega máls-
meðferð, greinilegast fram í því að skrifleg gögn,
sem lögð hafa verið fram fyrir íslenskum dóm-
stólum, eru yfirleitt ekki sundurgreind undir aðal-
meðferð máls og raunveruleg sönnunargögn, sem
dómur verður reistur á, afmörkuð eða dregin sér-
staklega fram. Af því getur leitt að ekki liggi skýrt
fyrir við dómtöku máls hvaða skrifleg gögn dóm-
stóllinn megi eða muni taka til skoðunar og
byggja úrlausn sína á. Ekki þarf þó að fara
mörgum orðum um mikilvægi þess fyrir ákærða
og verjanda hans, ekki síður en ákæruvaldið, að
ljóst sé við meðferð máls, hvort sem meðferðin er
munnleg eða skrifleg, hver sönnunargögnin eru
sem dómstóllinn getur byggt dóm sinn á.
•
Augljóst er að í kröfu verjandans í málverka-
málinu fyrir héraðsdómi um að ákæruvaldinu yrði
3 / 2 0 0 4
Ritað í tilefni af pistli formanns LMFÍ
í Lögmannablaðinu, júníhefti 2004
Bogi Nilsson
ríkissaksóknari