Lögmannablaðið - 01.03.2010, Blaðsíða 15

LÖGMANNABLAÐIÐ – 1 / 2010 > 15
skattyfirvöldum. Á meðan liggja
umrædd gögn í innsigluðum kössum.
Á sama tíma og skattyfirvöld stóðu í
stappi við lögmannsstofurnar kom
úrskurður frá Skattedirektoratet í
ótengdu máli sem einnig varðaði kröfu
skattyfirvalda um aðgang að gögnum.
Þar var um að ræða kröfu um afhend-
ingu gagna vegna skatteftirlits eftir
norskum lögum um tekjuskatt.
Samkvæmt þeirri löggjöf hvílir
upplýsingaskylda á skattgreiðendum
sem svipar til 94. gr. íslenskra laga um
tekjuskatt með einni mikilvægri
undantekningu. Í 5. mgr. 94. gr.
íslensku laganna er kveðið á um að
trúnaðar- og þagnarskylduákvæði
annarra laga víki fyrir upplýsingaskyldu.
Norsk lög um tekjuskatt innihalda ekki
slíka undantekningu frá þagnar-
skyldunni.
Fyrirtækið sem neitaði afhendingu
gagna gerði það á grundvelli þess að
ekki væri skýr lagaheimild í umræddri
löggjöf fyrir aðgangi að þeim vegna
þess að þau féllu undir þagnar- og
trúnaðarskyldu lögmanna. Skattedirekt-
oratet staðfesti þessa túlkun í úrskurði
sínum.
Í kjölfarið hófust mikil blaðaskrif og sitt
sýndist hverjum:
• Skattyfirvöld vísuðu til tillagna
skattsvikanefndar og kölluðu á laga-
breytingar sem miðuðu að því að
rýmka heimildir þeirra til upplýsinga-
öflunar. Telja skatt yfirvöld að ríkir
samfélagslegir hagsmunir séu fyrir
því að upplýsa slík mál og að því
þurfi þagnar skyldan að víkja.
• Norska lögmannafélagið lagði
áherslu á að þagnarskyldan væri
hornsteinn vestrænna réttarríkja og
mikilvægt að hún yrði ekki látin víkja
fyrir upplýsingaskyldunni. Benti
lögmannafélagið á að tillögur um
undantekningar frá þagnar skyldunni
væru ekki gerðar af illum ásetningi
heldur í þeim tilgangi að upplýsa
erfið mál og sporna til að mynda við
peningaþvætti og skattsvikum. Þess
vegna væri líka vandasamt að draga
sanngjörn mörk milli þagnar-
skyldunnar og þarfar yfirvalda til
þess að afla upplýsinga.
• Einstakir lögmenn bentu á að skatt-
yfirvöld hefðu nú þegar ríkar
heimildir til þess að krefja skatt-
skylda aðila um aðgang að upp-
lýsingum úr bókhaldi, svo og önnur
gögn er varða reksturinn, þar með
talin bréf og samninga. Þagnar-
skyldan væri forsenda þess að
skjólstæðingar gætu trúað lögmanni
sínum fyrir viðkvæmum upplýsingum
í trausti þess að viðkomandi lög-
maður verði ekki skikkaður til þess
að veita yfirvöldum þessar upp lýs-
ingar seinna án samþykkis skjól-
stæðings síns.

Í Noregi fer nú fram pólítísk umræða
um tillögur skattsvikanefndar auk þess
sem beðið er úrskurðar Skattedirekt-
oratet í ofangreindu skattaskjólsmáli.

Þýðing fyrir íslenska
lögmenn
Inntak og eðli þagnarskyldunnar
samkvæmt norskri og íslenskri löggjöf
er hið sama enda byggja þessi lönd
lagahefð sína á sama grunni. Þá er
þagnarskyldan vernduð á grundvelli 8.
gr. Mannréttindasáttmála Evrópu um
friðhelgi einkalífs og þegar um
verjendur er að ræða er þagnarskyldan
vernduð á grundvelli 6. gr. um réttindi
sakborninga til réttlátrar málsmeðferðar
fyrir dómi. Bæði íslenska og norska
lögmannafélagið eru aðilar að evrópsku
lögmannasamtökunum CCBE með
sömu siðareglur.
Þagnarskyldan skipan ríkan sess í
evrópskum samkeppnisrétti. Vísað er til
dóms Evrópudómstólsins í máli Akzo
Nobel þar sem því var slegið föstu að
gögn milli sjálfstætt starfandi lögmanns
og skjólstæðings hans, féllu undir
trúnaðarsamband lögmanns og skjól-
stæðings og væru því undanþegin
rannsókn Framkvæmdarstjórnarinnar í
samkeppnismáli.
Þess misskilnings gætir oft að
þagnarskyldan sé til fyrir lögmenn og
að tilgangurinn sé að breiða yfir
glæpsamlegt athæfi. Það er vitaskuld
ekki rétt. Hlutverk lögmanna er ekki
einungis að veita skjólstæðingum
sínum ráð heldur einnig að stuðla að
því að við töku stjórnvaldsákvörðunar
sé gætt málefnalegra sjónarmiða.
Þagnarskyldan er forsenda þess að
skjólstæðingar lögmanna trúi þeim fyrir
öllum upplýsingum og allir eiga að geta
treyst því að þessar upplýsingar komi
ekki fyrir augu annara nema samkvæmt
skýru lagaboði og að slíkar upplýsingar
verði ekki notaðar gegn þeim.
Í ljósi þeirrar umræðu sem nú á sér stað
meðal bæði norskra og íslenskra
lögmanna um þagnarskylduna er
einsýnt að lögmenn þurfa oft að slá
skjaldborg um þessi mikilvægu réttindi
borgaranna.