Fréttablaðið - 08.11.2014, Qupperneq 20

8. nóvember 2014 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 20
Nú stendur yfir verkfall tónlistar-
skólakennara sem eru í FT (Félagi
tónlistarskólakennara) sem er
deild innan Kennarasambands
Íslands. Kröfur þessa hóps eru að
laun þeirra verði sambærileg við
laun grunnskólakennara og leik-
skólakennara. Þær kröfur eru
réttmætar og sjálfsagðar.
Það er staðreynd að þegar á að
tjalda einhverju til hjá opinberum
aðilum þá eru þeir viðburðir
iðulega skreyttir með tónlistar-
atriðum, það er talið ómissandi.
Það er merkilegt að þegar rætt er um
tónlist og tónlistaruppeldi gleymist iðu-
lega að tónlistarlíf á Íslandi getur af sér
tekjur sem eru umtalsverðar. Einnig
hefur Ísland skorað mörk í hinum alþjóð-
lega tónlistarheimi, bæði á klassíska svið-
inu og á sviði rokk- og popptónlistar. Nóg
er að minnast þar á frammistöðu Sin-
fóníuhljómsveitar Íslands, einnig á nöfn
eins og Björk, Sigurrós o.s.frv. Hvað með
Airwaves sem er sannkallaður gullkálfur
í tekjuöflun gjaldeyris?
Nú legg ég eftirfarandi til: Afnemum
þessa óþörfu tónlist í eina viku úr öllum
viðburðum og öllum fjölmiðlum. Þurrk-
um út alla tónlistarþætti á RÚV og öllum
hinum stöðvunum. Engin leikin tónlist
með auglýsingum. Látum Íslenska dans-
flokkinn sýna ballett án tónlistar. Látum
söngvarana í Don Carlo „mæma“ söng-
inn á sviðinu og gefum SÍ frí í gryfjunni.
Höfum þögn á jarðarförum, brúðkaupum
og í guðsþjónustum. Afnemum tónlistar-
flutning í sambandi við íþróttaviðburði.
Látum börnin iðka skautaíþróttina án tón-
listarundirleiks. Látum ballettskólana
kenna börnum ballett án tónlistar og
dansskólana kenna þöglan dans. Leggj-
um niður sinfóníuhljómsveitartónleika.
Hættum við þá ótal tónleika sem
haldnir eru í hverri viku í Reykja-
vík og einnig á landsbyggðinni.
Raunhæfar launakröfur
Hvernig ætli sú vika verði í
augum og eyrum landsmanna? Myndi
landsmönnum ekki bregða og myndu
ráðamenn hins opinbera (ríkis og sveit-
arfélaga) ef til vill gera sér grein fyrir
því að launakröfur rúmlega 500 tónlist-
arskólakennara eru í ljósi alls þessa ekki
svo yfirgengilegar heldur raunhæfar?
Hér á árum áður var samið frægt lag í
söngleiknum Cabaret sem heitir „Money
Makes The World Go Round“. Ég legg til
að tónskáld þjóðarinnar spreyti sig á því
að semja lag sem kemur til með að heita
„Music Makes The World Go Round“
og láti semja góðan íslenskan texta við
það. Þetta lag gæti orðið baráttusöng-
ur íslenskra tónlistarmanna þegar og
ef þeir þurfa að berjast fyrir réttindum
sínum.
Gríski heimspekingurinn Plató skrif-
aði (lausleg þýðing): „Tónlist er lögmál
siðgæðis. Hún gefur alheiminum andann,
sálinni vængi, lyftir ímyndunaraflinu …“
Aristóteles skráði: „Tónlist getur
mótað hjartalag okkar. Sé því á þann veg
háttað er ljóst að við hljótum að veita
æskulýð okkar slíka menntun.“
Þessi orð voru skráð fyrir rúmum
2000 árum. Þau gætu ekki verið betur
sögð árið 2014.
Er tónlistin óþörf eða er
hún uppbyggjandi afl ?
Í nýju fjármálafrumvarpi
er vegið að lágtekjufólki
eins og öryrkjum og eldri
borgurum. Nokkur dæmi
skulu nefnd hér:
1 Eigin kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu
hér á landi er sá hæsti
sem þekkist miðað við
nágrannalönd (Health at
a Glance, OECD 2013).
Nefna má sérstaklega göngu-
deildar meðferð vegna krabba-
meins og lyfjameðferð með S-
merktum lyfjum sem dýru verði
eru keypt. Þess skal getið að
krabbameinslyf á Norðurlöndum,
Bretlandi og allflestum Mið-Evr-
ópulöndum eru yfirleitt
ókeypis eða að mestu öll
niðurgreidd. Í ofanálag
eru lyf hér á landi m.a. í
hæsta virðisaukaþrepi, en
í flestum Evrópulöndum
eru lyfin oftast án virðis-
aukaskatts eða þá í lægsta
virðisaukaskattsþrepi.
2 Samkvæmt fyrr-nefndu frumvarpi
hækkar virðisaukaskattur
á matvæli úr 7% í 12%. Láglauna-
fólk sem hér um ræðir greiðir
hlutfallslega meira af ráðstöf-
unartekjum í matarkaup en aðrir.
Þetta eru staðreyndir frá Hag-
stofu Íslands sem lítt reiknings-
glöggir aðilar hafa dregið í efa!
Fram hefur komið að fjármála-
ráðuneytið hefur lækkað kostn-
aðartölur Hagstofunnar um 30%
við þessari umræðu (fulltrúi RÚV
í okt. 2014). Á móti vonast ríkis-
stjórnin m.a. til þess að afnám
sykursskatts dragi úr verðhækk-
unum. Er verið að boða óhollustu?
Enn fremur er gefið í skyn að
láglaunaþegar, m.a. eldri borg-
arar, muni hefja stórinnkaup á
raf tækjum s.s. heimilisvélum og
flatskjáum!
3 Niðurskurður til starfs-endurhæfingar og stytting
bótatímabils er aðför að m.a.
öryrkjum.
4 Leiðrétting á ellilífeyris-greiðslum sem var helsta
kosningaloforð beggja stjórnar-
flokkanna 2013 virðist gleymd.
Ellilaun eiga að taka mið af
lægstu launum. Bætur ellilífeyris-
þega hækkuðu um 3,5% um ára-
mótin 2014 en lægstu laun um 5%.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir
svipaðri hækkun 2015 en lægstu
laun munu að öllum líkindum
hækka um 5%. Því er beinlínis
rangt greint frá í grein fjármála-
ráðherra þann 3. október í Frétta-
blaðinu þar sem því er haldið
fram að hækkun ellilauna sé í takt
við kaupmáttaraukninguna.
5 Hafinn er undirbúningur að því að auðvelda sjúklingum að
leita aðstoðar á erlendum sjúkra-
húsum ef biðtímar eftir að gerðum
lengjast um of. Slíkar tillögur
hafa oft komið fram en langt er
síðan þeim var fleygt út af borð-
um heilbrigðisyfirvalda. Ástæðan
var mun dýrara vistunargjald á
erlendum sjúkrahúsum en hér
á landi. Mun hagstæðara er að
draga úr biðtíma hér á landi eftir
aðgerðum. Fyrrnefnd tillaga er
því ekki skynsamleg.
Aðför ríkisstjórnar að öryrkjum og eldri borgurum
Við Lækjargötuna stendur fallegt
hús með langa sögu. Þar var þjóð-
fundurinn haldinn og þar hafa
margir þeirra sem gert hafa garð-
inn frægan á Íslandi gengið um
ganga og numið fræði af snjöllum
lærimeisturum. Skólahúsið, gamla
bókhlaðan Íþaka og fjósið sem
breytt var í kennslustofur eru eins
og leikmynd utan um löngu horfna
tíma. Hér stunduðu nám á sínum
tíma ekki bara einn heldur tveir
menn sem síðar fengu Nóbelsverð-
laun hvor á sínu sviði, Niels Finsen í
læknisfræði og Halldór Guðjónsson
frá Laxnesi í bókmenntum.
Sögu MR geta menn auðveldlega
rakið næstum 170 ár aftur í tímann,
en skólinn er arftaki skólanna á
Bessastöðum og áður í Skálholti. Þá
fer sagan að teygja sig upp í nærri
þúsund ár. Sagan er fróðleg, en eng-
inn lifir endalaust á fornri frægð.
Á hverju ári bætist við afrekaskrá
nemenda skólans. Þeir skara fram
úr í hverri keppninni á fætur ann-
arri þar sem byggt er á þekkingu,
innsæi og frumleika, ár eftir ár.
Þegar í háskóla er komið hafa stúd-
entar frá skólanum upp til hópa
reynst vel undirbúnir og þeim farn-
ast betur að jafnaði en nemendum
frá öðrum skólum.
Margir ráðamenn þjóð arinnar
fyrr og síðar eru stúdentar frá
Menntaskólanum í Reykjavík. Því
hefði mátt búast við því að þeir hefðu
viljað búa vel að skólanum sem bjó
þá undir lífið. Engum kæmi á óvart
að margir þeirra vildu gæta þess að
rekstur og húsakostur elstu mennta-
stofnunar þjóðarinnar væru ekki til
vansa. Fáir hefðu láð þeim það.
Ekkert bólar á efndum
Þannig er það samt ekki. Síðast var
byggt nýtt húsnæði fyrir Mennta-
skólann í Reykjavík á sjöunda ára-
tug síðustu aldar. Síðan er liðin
hálf öld þar sem fátt gerðist annað
en að velunnari skólans gaf honum
glæsilegt hús að gjöf, sem nokkru
þurfti að kosta til þannig að það
nýttist skólanum. Annað hefur ekki
verið byggt.
Fyrir rúmlega áratug tóku ráða-
menn í Reykjavík og menntamála-
ráðuneytinu saman höndum og
skrifuðu undir samkomulag um að
byggt skyldi hús sem hýsti kennslu-
stofur, íþrótta- og fyrirlestrasali
og félagsaðstöðu fyrir nemendur.
Enn þann dag í dag bólar ekkert á
efndum.
Auðvitað þarf að forgangsraða
í ríkisfjármálum. Auðvitað á að
fara vel með peninga almennings.
En það á ekki að refsa Menntaskól-
anum í Reykjavík fyrir útsjónar-
semi og hófsemd. Aðrir skólar
eru aftur og aftur teknir fram
fyrir MR í röðinni þegar kemur
að framkvæmdum. Í fyrra sam-
þykkti Alþingi viðbótarfjárveit-
ingu til skólans, sem hann hefur
þó ekki notið enn vegna tæknilegra
skilyrða sem sett voru við lokafrá-
gang fjárlaga.
Nú er lag að alþingismenn setji
Menntaskólann í Reykjavík fremst-
an í röðina og ákveði að ríkið
standi við samkomulagið frá árinu
2003. Á árunum 2017-19 er hægt
að ljúka byggingarframkvæmdum
við skólann þannig að honum verði
loksins búin sú umgjörð sem hann
og nemendur hans eiga skilið.
MR er alltaf númer
átján í röðinni
Á ráðstefnunni Arctic
Circle í Reykjavík voru
fjöldamargir boltar á
lofti. Að þessu sinni var
sem betur fer lögð meiri
áhersla en áður á brýn
málefni sem lágt ris var
á í fyrra: Umhverfis-
mál og málefni frum-
byggja. Áfram komu
líka skarpar andstæður
í ljós sem munu varða
einna mestu um fram-
tíð samfélaga: Gríðarleg
áhersla fjárfesta, margra
fyrirtækja, stjórnvalda
og sumra stofnana á tækifæri
á norðurslóðum á aðra hönd en
andstaða margra við að of geyst
sé farið á hina. Og enn fremur að
umhverfis mál eigi að vera í for-
grunni, ekki auðlindavinnsla eða
hröð uppbygging stórfenglegra
innviða.
Þetta kristallaðist meðal ann-
ars í orðum rússnesks talsmanns
olíuvinnslu sem sér fyrir sér að
60% olíuforða sem við þörfnumst
(að óbreyttum orkukröfum) sé
ófundinn og þar af sé stór hluti
í norðrinu – og svo aftur orðum
bandarísks prófessors sem segir
að aðeins megi vinna hluta
þeirrar olíu og þess gass,
sem vitað er um, ef halda
á hlýnuninni innan við-
ráðanlegra marka. Frum-
byggjar áttu sinn höfuð-
kynningartíma og sagði
fulltrúi þeirra að löngu
væri kominn tími til þess
að við, neytendur sunnan
heimskautsbaugs, tækjum
til í eigin bakgarði; frum-
byggjum hafi liðið ágæt-
lega lengst af en viðhorf
þeirra og kunnátta, auk
mannréttinda og lífsskil-
yrða, ættu miklu meira erindi en
fram að þessu í verkefnin sem
tækifæri og vandamál sóknar-
innar til norðurs fælu í sér.
Að athuguðu máli lagði ég
fram skriflega tillögu til full-
trúa mannréttindaskrifstofu SÞ
(Office of UN High Commiss-
ioner for Human Rights) á ráð-
stefnunni og afrit til Norðurslóða-
skrifstofu utanríkisráðuneytisins
ásamt Skrifstofu auðlinda- og
umhverfis mála. Tillagan hvetur
til þess að komið verði á fót svip-
aðri námsstofnun í málefnum
frumbyggja norðurslóða og hér
starfar sem Jarðhitaskóli SÞ (og
sams konar skólar í jarðvegs- og
fiskveiðimálum). Frumbyggja-
skóli væri ætlaður okkur „ekki-
frumbyggjum“, jafnt háskóla-
borgurum sem öðrum, víða um
heim til að fræðast um réttindi,
menningu og þekkingu fólksins.
Hann væri sennilega staðsettur
í einhverju hinna norðurskauts-
landanna, ekki hér. Þannig kæm-
ust mikilvæg viðhorf og kunn-
átta miklu betur til skila en ella,
og styrktu andspyrnuna gegn
loftslagsbreytingum, skynsam-
lega nýtingu auðlinda og nauð-
synlega aðlögun að hlýnun sem
þegar ógnar allt of mörgu, eins
og splunkuný loftslagsskýrsla SÞ
ber með sér.
UMHVERFIS-
MÁL
Ari Trausti
Guðmundsson
jarðvísindamaður
og áhugamaður
um málefni
norðurslóða
Frumbyggjaskóli SÞ?
MENNING
Stefán Edelstein
skólastjóri
Tónmenntaskóla
Reykjavíkur
MENNTUN
Benedikt
Jóhannesson,
formaður
Hollvina félags MR
Árni Indriðason,
MR-ingur
Birna
Þórarinsdóttir,
MR-ingur
Brynjólfur
Jónsson, MR-ingur
Gylfi Dalmann
Aðalsteinsson,
MR-ingur
Halldór
Kristjánsson,
MR-ingur
Kristín
Heimisdóttir,
MR-ingur
Kristrún
Heimisdóttir,
MR-ingur
Laufey
Gunnarsdóttir,
MR-ingur
Ólafur
Þorsteinsson,
MR-ingur
SAMFÉLAG
Ólafur Ólafsson
læknir
➜ Í ofanálag eru lyf hér á
landi m.a. í hæsta virðisauka-
þrepi, en í fl estum Evrópu-
löndum eru lyfi n oftast án
virðisaukaskatts eða þá í
lægsta virðisaukaskattsþrepi.
➜ Tillagan hvetur til þess
að komið verði á fót svipaðri
námsstofnun í málefnum
frumbyggja norðurslóða og
hér starfar sem Jarðhitaskóli
SÞ (og sams konar skólar
í jarðvegs- og fi skveiði-
málum).
➜ Nú legg ég eftirfarandi
til: Afnemum þessa óþörfu
tónlist í eina viku úr öllum
viðburðum og öllum fjöl-
miðlum.