Fréttablaðið - 23.12.2014, Blaðsíða 40

„Ég varð snemma hrifinn af
skáldskap Gríms Thomsens og
áhuginn á honum hefur fylgt mér
lengi. Mér fannst strax heillandi
hvað hann gerir miklar kröfur til
samvisku manna og er samkvæm-
ur sjálfum sér,“ segir Kristján
Jóhann Jónsson íslenskufræðing-
ur sem nú hefur gefið út bók um
skáldið. Hún byggist á doktorsrit-
gerð hans um Grím.
„Grímur dregur upp ótrúlega
sterkar myndir í skáldskapnum.
Það var þá mjög nútímalegur
skilningur því á þeim tíma voru
menn miklir ræðulistamenn,“
heldur Kristján Jóhann áfram.
„Við höldum oft að myndmál til-
heyri nútímanum og tengjum það
við kvikmyndina en kvikmynd-
in er miklu frekar afsprengi af
þessari myndsýn sem kemur inn
í skáldskapinn með rómantísku
stefnunni og Grímur tileinkaði
sér strax. Ef við tökum bara sem
dæmi fyrstu vísuna í kvæðinu um
Arnljót gellini þá er mynd í hverri
línu. Lausamjöll á skógi skefur,
skyggnist tunglið yfir hlíð; eru á
ferli úlfur og refur, örn í furutoppi
sefur; nístir kuldi um næturtíð.
Grímur varð samtímamönnum
sínum hér á landi að miklu sögu-
efni, enda skar hann sig fljótt úr
alþýðunni,“ að sögn Kristjáns
Jóhanns. „Grímur var sonur iðn-
aðarmanns því faðir hans var
gullsmiður og úrsmiður, auk þess
að vera ráðsmaður við Bessa-
staðaskóla. Þetta var svolítið
sjaldgæft hér á landi því á þess-
um tíma voru flestir bændur.
En þegar Grímur kom til Kaup-
mannahafnar 17 ára gamall til að
setjast á háskólabekk þá voru það
einmitt synir hinnar iðnmenntuðu
borgarstéttar sem blómstruðu. Sú
stétt eignaðist svolítið af pening-
um og var í raun að taka við sam-
félaginu af gömlu aðalsstéttinni.
Hún gat komið sínum börnum til
mennta og gerði það. Þetta varð
tilefni þess að Grímur varð strax
umdeildur hér á landi og átti bæði
sterka fylgismenn og sterka and-
stæðinga. Það voru gerðar gríðar-
legar árásir á Grím í rituðu máli,
miklu groddalegri en tíðkast hjá
okkur núna. Til dæmis skrif-
aði Jón Ólafsson ritstjóri að sá
hörmulegi atburður hefði gerst að
Grímur hefði fallið af hesti sínum
niður í keldu á Álftanesi og ekki
drukknað. Grímur skrifaði vini
sínum um þetta slys í bréfi, sagði
ísinn hafa brotnað og það hefði
viljað honum til lífs að kona hans
hefði brugðist hárrétt við, hún
hefði verið á eftir honum, rennt
til hans staf og bjargað honum.
Þannig að þetta var kuldalega
sagt hjá Jóni ritstjóra. Það eru
ekki sagðir brandarar um svona
háska nú til dags en þeir þoldu
ekki hvor annan, Jón og Grímur.“
Kristján Jóhann kveðst gjarnan
hefði viljað þekkja Grím enda hafi
hann verið merkilegur náungi.
„Eftir að Grímur kom til Kaup-
mannahafnar kynnti hann sér á
örstuttum tíma franska ljóðlist og
skrifaði bók um hana út frá sam-
keppnisspurningu sem sett var
upp í háskólanum. Hann skrif-
aði líka bók um Byron lávarð og
ljóðlist hans og greindi breska
menningu. Þó var ekki einu sinni
byrjað að kenna ensku í háskól-
anum í Kaupmannahöfn. En hann
braust í gegnum þetta og var það
snemma á ferðinni að það þurfti
að kalla til frönskuprófessor til
að viðurkenna meistaraprófsrit-
gerðina um Byron. Dönum var á
þeim tíma illa við Breta – eðli-
lega, því Bretar voru nýbúnir að
kasta slatta af sprengjum á Kaup-
mannahöfn og skjóta á borgina.“
Það hvað Grímur Thomsen var
frumlegur og nútímalegur í hugs-
un segir Kristján Jóhann hafa
gert það að verkum að hann fékk
vinnu við dönsku utanríkisþjón-
ustuna.
„Þegar Danir tóku upp alþjóða-
samband þá vantaði fólk sem
kunni tungumál. Þá stóð Grím-
ur tilbúinn með sína þekkingu
og það lyfti honum upp í þá stöðu
sem hann komst í. Hann varð hátt-
settur í ráðuneytinu, varð í raun
ráðuneytisstjóri, eins og það væri
kallað nú. Þegar hann hraktist
burt úr því embætti var það út af
stríðinu 1864 sem fjallað er um
í sjónvarpsþáttunum sem hafa
verið á RÚV að undanförnu. Þar
biðu Danir hrikalegan ósigur og
þá voru allir útlendingar hraktir
úr valdastöðum í Danmörku. Allir
ráðuneytisstarfsmenn voru reknir
nema sendillinn.“
gun@frettabladid.is
Til dæmis skrifaði
Jón Ólafsson ritstjóri að
sá hörmulegi atburður
hefði gerst að Grímur
hefði fallið af hesti
sínum niður í keldu á
Álftanesi og ekki
drukknað.
Grímur Thomsen (15. maí 1820–
27. nóvember 1896) var skáld, bók-
menntafræðingur, ráðuneytisstarfs-
maður, þingmaður og bóndi.
Meðal þekktra kvæða Gríms eru:
■ Á Sprengisandi
(Ríðum, ríðum, rekum yfir sandinn)
■ Á fætur (Táp og fjör)
■ Skúlaskeið
■ Arnljótur gellini
■ Sveinn Pálsson og Kópur
■ Skúli fógeti
■ Ásareiðin
■ Á Glæsivöllum
■ Íslands er það lag (Heyrið vella á
heiðum hveri)
Nokkur kvæði Gríms
Áhugi á Grími Thomsen
hefur fylgt mér lengi
Kristján Jóhann Jónsson dósent hefði gjarnan viljað þekkja Grím Thomsen í
lifanda lífi . Það er niðurstaða þeirra rannsókna sem liggja til grundvallar bók
hans, Grímur Thomsen, þjóðerni, skáldskapur, þversagnir og vald.

FRÉTTABLAÐ
IÐ
/G
VA
DÓSENTINN
Það voru
gerðar gríðar-
legar árásir á
Grím í rituðu
máli, miklu
groddalegri
en tíðkast hjá
okkur núna,“
segir Kristján
Jóhann.
TILBOÐSVERÐ
4.499.-
TILBOÐSVERÐ
6.999.-
ALLAR
FERÐATÖSKUR
30%
AFSLÁTTUR
Bezzerwizzer reynir á þekkingu í
20 mismunandi flokkum.
Í spilinu eru 3.000 spurningar.
Fyrir 2 eða fleiri leikmenn.
VERÐ ÁÐUR:
5.799
VERÐ ÁÐUR:
9.499
MENNING
23. desember 2014 ÞRIÐJUDAGUR