Gripla - 20.12.2004, Page 71

„KÁTT ER fiEIM AF KRISTINRÉTTI, KÆRUR VILJA MARGAR LÆRA“ 69
Setningin í bréfi Árna og sunnlenskra fyrirmanna til konungs flar sem segir
a› kristinrétturinn sé a›eins settur til brá›abirg›a, fl.e. uns konungur og erki-
biskup hafa „honum audru viis skipad“ (DI II:125), hefur ennfremur vaki›
upp flá spurningu hjá fræ›imönnum hvort Magnús lagabætir hafi nokkurn
tíma sta›fest hann formlega (Jón Jóhannesson 1958:109, Seip 1937–1940:
579–581). Konungi líka›i a.m.k. framtak Íslendinga stórilla; sendi hann bréf
út ári› 1276 flar sem hann
ba› alfl‡›u fyrir sjá vi› hvat menn mætti búa fyrr en samflykkja nokk-
orum ö›rum lögum, hvárt sem flat væri um kristin rétt e›r önnur lög en
fleim er hann skipa›i, flar til er hann sem›i vi› erkibyskup ok a›ra
lær›a menn hvat standa mætti. Sag›i hann ok flá litla vináttu mundu
móti taka er ö›ruvís ger›i; létz hyggja fletta vera sitt starf ok erkibysk-
ups, en eigi annarra manna at skipa kristin rétt í landi hans e›r önnur
lög. fiat lét hann ok fylgja at hann hug›i at fleim mundi gott hafa til
gengit sem gert höf›u.
En at móti flutningi fleira sem fyrir honum sönnu›u at byskupar
pyndi um rétt fram ok móti fornum vanda, rita›i hann svá at hann
fyrirbau› neinum leikmönnum at ganga undir né eina pynding ok eigi
til einnar va›málsalnar utan svá sem at fornu hef›i verit ok bau› fleim
til sín at halda fyrr en játa (ÍF XVII:55–56).44
Me› samflykkt kristinréttar Árna hafa Íslendingar flví seilst inn á verksvi› sem
a› mati konungs var›a›i flá ekki. En flrátt fyrir óánægju hans er ekkert í
flessari frásögn sem bendir til fless a› kristinréttur Árna sé felldur úr gildi —
e›a flá beinlínis samflykktur — en konungur hafnar fló álögum er taka mi› af
hinum n‡ja kristinrétti.
6.3. Skálholtsbiskupsdæmi: Samflykki til reynslu?
Eins og fyrr segir tókust konungur og erkibiskup á um setningu kristinréttar í
Noregi og vildi konungur hafa samrá› ríkis og kirkju um slíka lagager›.
Samkomulag e›a sátt í málinu ná›ist ekki fyrir dau›a Magnúsar lagabætis ári›
1280. fiá haf›i hann loki› vi› a› láta semja n‡ja lögbók fyrir Íslendinga, Jóns-
44 fietta bréf er ennfremur prenta› í Íslenzku fornbréfasafni (DI II:130) eftir skinnbla›i Reykjar-
fjar›arbókar me› Árna sögu. fiar er hins vegar tekinn upp rangur lesháttur: skapa í sta› skipa
(sbr. Árna saga biskups:48, l. 14).