Gripla - 20.12.2004, Qupperneq 77

„KÁTT ER fiEIM AF KRISTINRÉTTI, KÆRUR VILJA MARGAR LÆRA“ 75
Jörundi var skipa› a› skila flví sem hann lét taka innan hálfs mána›ar ella átti
s‡sluma›ur a› taka svo miki› af góssi biskups sem hann haf›i af fátækra
manna fé teki› auk vaxta (DI II:347). Engar heimildir eru til um lyktir málsins
en samkvæmt skipun konungs átti Hólabiskup a› fylgja fornum kristinrétti,
eins og fyrirskipa› var af hálfu konungsvalds í Noregi á sama tíma.
Í ö›ru bindi Íslenzks fornbréfasafns eru prentu› skriftabo› úr Hólabisk-
upsdæmi sem í handritum eru eignu› biskupunum Jörundi fiorsteinssyni,
Lárentíusi Kálfssyni og Agli Eyjólfssyni. Óljóst er a› hve miklu leyti má rekja
bo›in aftur til Jörundar. Finnur Jónsson (1774:188–192) heimfærir flau til
Lárentíusar og prentar eftir AM 175 a 4to. fiar segir m.a. um sifjar:
fiath eru sifuiar ef madr heldr barni mannz til skirnar. edr. undir bisk-
ups haund, ok flath er a flria uega. uidr barnith faudr ok modr barnsins
ok uidur flann [sem] skirer epter flui sem kristinn rettr hinn nÌi seger.
fyrer flessar sifuiar a ath skripta sem firi einfalldann hordom (DI II:
133).
Jón fiorkelsson áleit flau hins vegar a› mestu frá tí› Jörundar og setti vi› ári›
1276 (DI II:131).49 Sú tímasetning er mi›u› vi› kristinrétt Árna, enda bo›in
a› hluta til grundvöllu› á hinum n‡ja kristinrétti. En hvort sem flau komu frá
Jörundi e›a Lárentíusi eru flau dæmi um a› Hólabiskupar hafi fylgt — a.m.k.
a› hluta til — kristinrétti Árna áratugum á›ur en konungsbréfi› frá 1354 á a›
hafa lögfest hann í biskupsdæmi fleirra.
fiegar Jörundur biskup fiorsteinsson lést ári› 1313 var Nor›ma›urinn Au›-
un rau›ur fiorbergsson kjörinn eftirma›ur hans á Hólum. Hann kom úr rö›um
kórsbræ›ra og var framarlega í hópi fleirra í deilum vi› Jörund erkibiskup sem
l‡st er í Lárentíus sögu (ÍF XVII:238–245).50 Au›un sat á biskupsstóli í níu
fri›lítil ár. Skömmu eftir komuna til Hóla hófust greinir me› hinum n‡ja bisk-
upi og flestum prestum biskupsdæmisins, einkum vegna embættisveitinga og
me›fer›ar klaustureigna. Au›un tók me›al annars biskupstíundir vestan
Vatnsdalsár af fiingeyrarklaustri og lag›i á n‡ til Hóla; af fleim gjörningi hlut-
ust mikil málaferli (sjá ÍF XVII:323–334).
49 Skriftabo›in eru prentu› hér í tveimur ger›um í Íslenzku fornbréfasafni (DI II:131–138, sjá
NgL V:41).
50 Deilurnar snerust ekki hva› síst um völd og réttindi kórsbræ›ra sem á tí› Jörundar voru or›in
b‡sna mikil. Sættir í deilunni tókust ári› 1297 og voru flá ‡mis réttindi bræ›ranna trygg› (DI
II:325–328).