Gripla - 20.12.2004, Page 81

„KÁTT ER fiEIM AF KRISTINRÉTTI, KÆRUR VILJA MARGAR LÆRA“ 79
6.6. Konungsbréfi› 1354
Ári sí›ar, hinn 19. október 1354, kom út konungsbréfi› sjálft sem á a› hafa
lögfest kristinrétt Árna nyr›ra. fiar segir me›al annars:
Vær viljum at flér viti›, at hei›rligr herra ok várr andligr fa›ir herra
Ormr me› gu›s ná› biskup á Hólum kom ok kær›i fyrir oss, at ‡msir
menn í hans biskupsdæmi vilja ekki gera sínar tíundir eptir flví, sem
fleir eru gu›i skyldugir ok heilagri kirkju bæ›i af helgra daga vei›um
ok ö›rum lutum, svá ok at flér vili› eigi láta hann hafa visitationem
eptir kristnum lagarétti. Ok af flví vér viljum einskis rétt kreinkja, allra
sízt heilagrar kirkju ok hennar formanna, heldr styrkja ok sta›festa til
allra gó›ra hluta, flá er flat várt fullkomligt bo› ok sannr vili, at flér
geri› y›ar tíundir á hverju ári eptir lands lögum ok kristindómsrétti,
eptir flví sem flér vili› svara fyrir gu›i ok oss, ok haldi› biskupinum
visitationem ok rei›skjóta, eptir flvi sem lögbók váttar.
Svá viljum vér ok, at sá kristindómsréttr, sem geingr sunnan lands, at
hann gangi um alt landit, ok fyrirbjó›um vér hverjum manni eptir ö›r-
um rétti at sækja (DI III:98).
Bréfi› var flví sent til a› lægja deilur um tíundargrei›slur og a›rar skyldur í
Hólabiskupsdæmi. Nor›lendingar höf›u á›ur snúi› sér til konungs flegar fleim
flóttu biskupar gerast of djarfir í innheimtunni og hloti› stu›ning (sbr. Jörund
og Au›un) en nú horf›i ö›ruvísi vi›. Í fletta skipti› úrskur›a›i ríkisvaldi›
kirkjunni í vil.
Tímasetningin á konungsbréfinu var engin tilviljun. Norska kirkjan haf›i
veri› í ni›urlægingu allt frá dau›a Magnúsar lagabætis 1280 og á áratugunum
flar á eftir höf›u norskir rá›amenn sættarger›ina frá 1277 a› engu. Á›ur hefur
veri› minnst á réttarbæturnar frá 1290 og 1305 en ári› 1316 gaf Hákon kon-
ungur út réttarbót sem bau› a› lögmenn
hafve oc hallde ok aller lerder menn flann kristinsdoms retth sem veirit
heifver at forno her med ydr. oc flo hvarke flan sem Maghnus fader var
lett saman seitia oc ei flan er Jon erkibiskup lett saman seitia. en flan
sem adr var. oc en vilium ver at gange (NgL III:117).
fietta var fyrirskipa› vegna fless a› lögmenn höf›u færst undan a› kve›a upp
dóma í kristinréttarmálum flví a› enginn heilstæ›ur kristinréttarbálkur fylgdi
landslögunum. Réttarbótin var ítreku› 1327 me› samflykki Eilífs erkibiskups