Gripla - 20.12.2004, Qupperneq 82

GRIPLA80
(NgL III:153–154). Samt sem á›ur var kristinrétti Jóns fylgt a› hluta til í
Noregi á flessum árum (Joys 1955:346–349, sbr. Már Jónsson 1993:31).
Deilur innan norsku kirkjunnar ur›u ekki til a› bæta stö›una. Eins og á›ur
var minnst á áttu kórsbræ›ur í Ni›arósi í útistö›um vi› Jörund erkibiskup;
deildu fleir einnig vi› kórsbræ›ur í Björgvin um réttinn til a› velja biskup í
Færeyjum. fiá ur›u ‡fingar me› biskupnum í Stafangri og kórsbræ›rum flar
(Helle 1974:266). Allt var› fletta til fless a› auka áhrif konungsvaldins á
kirkjumál. Kirkjan tók fló smám saman a› rétta hlut sinn og ári› 1337 tókst
tímabundin sætt um skipan dómsmála. Sættarger›in frá 1277 var svo lög› til
grundvallar skipun Ólafs erkibiskups 23. ágúst 1351, sem trygg›i kirkjunni
mörg af fleim réttindum sem hún haf›i hloti› á tí› Jóns rau›a (DI III:57–65,
Magnús Stefánsson 1978:249).
Fyrir fáeinum árum benti Gu›rún Ása Grímsdóttir (ÍF XVII:lxxiii, lxxviii)
á a› flær sviptingar sem ur›u í Hólabiskupsdæmi um og eftir mi›ja 14. öld
hafi stafa› af ólíkum lagaskilningi; biskupar hafi fylgt kirkjulögum en bændur
og alfl‡›a landslögum. fietta er rétt og dæmin sem tínd voru til hér a› ofan
s‡na a› biskupar nyr›ra, bæ›i íslenskir og norskir, reyndu a› framfylgja fleim
lögum sem kirkjan haf›i sett sér sjálf. Reyndar mætti allt eins halda flví fram
a› biskupar — sérstaklega norskir — hafi haft almenn lög kirkjunnar í huga
(frekar en kristinrétt Árna sérstaklega) flegar fleir tókust á um valdsvi› kirkj-
unnar vi› leikmenn. Samkvæmt strangasta skilningi kirkjuréttar átti ekki a›
bera gu›slög undir veraldlegt samflykki (Gunnar F. Gu›mundsson 2000:94)
og flví er ekki útiloka› a› biskupar hafi tali› sig vera a› framfylgja réttum
kirkjulögum fremur en sérstökum lagabálki sem samflykktur var úti á Íslandi
á seinni hluta 13. aldar.
Nor›mennirnir Au›un rau›ur og Ormur Ásláksson gengu ívi› lengra í
kröfum sínum en íslenskir starfsbræ›ur fleirra, enda komu fleir úr háum em-
bættum innan norsku kirkjunnar og óvanir flví fátæka landi sem Ísland var. Illa
gekk a› framfylgja n‡jum kristinrétti á me›an konungsvaldi› studdi ekki
kirkjuna og lag›ist á sveif me› kröfum leikmanna um a› forn kristinréttur
skyldi gilda. fia› sama var uppi á teningnum í Noregi. En um lei› og norska
kirkjan rétti úr kútnum og fékk á n‡jaleik vi›urkennd ‡mis réttindi snerist dæm-
i› vi› úti á Íslandi og kristinréttur Árna hlaut vi›urkenningu sem lögbók kirkj-
unnar.
Sá vandræ›agangur sem hlotist hefur af konungsbréfinu 1354 er óflarfur
— fl.e. a› reyna a› útsk‡ra hvers vegna kristinréttur Árna fékkst vi›urkenndur
í Skálholtsbiskupsdæmi ári› 1275 og ekki fyrr en hartnær áttatíu árum sí›ar á