Gripla - 20.12.2004, Blaðsíða 167

ÍSLENSKUR TORFBÆR E‹A ENSKT SVEITASETUR? 165
myndir me› ö›rum hætti.24 fiær sækja til kvikmyndalistarinnar ‡msar a›fer›-
ir sem eru gamalkunnar af bókmenntum og málaralist.25 Í sögum af flessu tagi
er me›al annars reynt a› s‡na persónur og atbur›i fremur en a› söguma›ur
setji á langar ræ›ur um flær; flar er gjarna vísa› ákaft í önnur verk og a›ra
höfunda og leitast vi› a› ,flétta‘ veruleikann utan sagnanna inn í flær til a›
lesendur ö›list n‡ja s‡n á flann heim sem fleir hrærast í. Óvenju markvisst er
einnig unni› me› sjónarhorn og samspil fleirra og sömulei›is ljós og myrkur;
lesendum er einnig gjarna svipt milli ólíkra sta›a og persóna til a› skapa
spennu og sjónum fleirra beint á víxl a› hinu smáa og stóra e›a flví sem er
fjær og nær. Loks er ekki fátítt a› draumum e›a s‡num sé skoti› inn í
atbur›arásina, flegar persónur eru hrjá›ar af vanlí›an og flannig reynt a› tjá
hi› ,óme›vita›a‘ e›a færa hi› óræ›a og ós‡nilega inn á svi› frásagnarinnar.
Flest flessara einkenna má finna í Gísla sögu. Fyrir viki› höf›ar hún ekki
sí›ur til myndskyns lesenda en rökhyggju og getur á köflum orka› eins og
hún væri skrifu› fyrir áhrif kvikmyndatækni. Frásagnirnar af launvígunum eru
gott dæmi um fla›.26 fiær eru a› mörgu leyti hli›stæ›ur en í fleim er spenna
bygg› upp me› mismunandi hætti. Sk‡ringin er me›al annars sú a› unni› er
me› sjónarhorn og sjónmi› af einstakri natni og huga› vel a› ljósi og myrkri.
Frásögnin af vígi Vésteins hljó›ar svo:
Nú er gengi› inn nokkru fyrir l‡sing, hljó›lega, og flanga› a› sem Vé-
steinn hvílir. Hann var flá vakna›ur. Eigi finnur hann fyrr en hann er
lag›ur spjóti fyrir brjósti› svo a› stó› í gegnum hann. En er Vésteinn
fékk lagi›, flá mælti hann fletta: „Hneit flar,“ sag›i hann. Og flví næst
gekk ma›urinn út. En Vésteinn vildi upp standa; í flví fellur hann ni›ur
fyrir stokkinn dau›ur (21).
Eins og sjá má er sjónarhorni› í upphafi inni í húsinu og augum beint a› fleim
sem kemur inn. Sérstaklega er teki› fram a› enn sé ekki bjart. Vi› fla› bætist
a› flolmynd er notu› „inn var gengi›“ og sneitt hjá a› nefna komumann. fiví
ver›ur hann nánast eins og skuggamynd er lesendur sjá lí›a til Vésteins —
24 Um kvikmyndaskáldsöguna (filmischer Roman) sjá t.d. Jan Knopf 1984:297; um rithátt
(Schreibweise) kvikmynda sjá t.d. Joachim Paech 1997:122 o. áfr. Menn hafa fyrr tengt frá-
sögn Íslendingasagna kvikmyndum, sjá t.d. Foote1963:105.
25 Sjá t.d. Sergei M. Eisenstein 1942/1947 og Eisenstein 1968:77–84.
26 †msir hafa skrifa› vel um launvígin, sjá t.d. Foote 1963:106; Meulengracht Sørensen 1986:
235–263 og Vésteinn Ólason 1999:163–175.