Són - 01.01.2011, Blaðsíða 49

Haukur Þorgeirsson
Álfar í gömlum kveðskap
Í þessari grein er brugðið upp nokkrum svipmyndum af álfum í
verkum íslenskra skálda fyrir siðaskipti. Í gömlum kveðskap er mörg -
um sinnum getið um álfa og raunar svo oft að þess er hér enginn kost -
ur að fjalla um öll tilfellin. Markmiðið er hér einkum að kynna nokkra
forvitnilega texta sem fram að þessu hefur lítill gaumur verið gefinn.
Betur þekkt verk koma þó nokkuð við sögu til samanburðar.
Æsir og álfar
Í Eddukvæðum er sums staðar getið um álfa og oftast í Alvíssmálum.
Þar er sagt frá orðum sem ýmsar verur hafa yfir nokkur náttúrufyrir-
bæri. Á orðunum sem álfarnir hafa er fagur og blíður blær, þeir kalla
til dæmis sólina fagrahvél og nóttina svefngaman.
Í öðrum Eddukvæðum eru álfar helst nefndir í samhengi við goðin.
Þannig segir til dæmis í Hávamálum:
Þat kann ek it fjórtánda:
ef ek skal fyrða liði
telja tíva fyrir,
ása ok álfa
ek kann allra skil;
fár kann ósnotr svá.1
Af vísunum sem þessum er helst að skilja að álfar séu goðkynjaðar
verur og heimildir eru til um að þeir hafi verið blótaðir í heiðnum sið.2
Í Skáldskaparmálum segir Snorri Sturluson: „Vel þykkir kent til
álfa“3 og mörg dæmi finnast um slíkar kenningar. Í Velleklu er Hákon
1 Hávamál 1986:73.
2 Sjá t.d. Shippey 2005:182–183.
3 Edda 1998:40.