Gripla - 01.01.2002, Blaðsíða 64

62
GRIPLA
eða sleppa honum alveg. Því hefur heildarhugsun sögunnar ekki verið gefinn
sá gaumur sem verðugt er og þýðing síðari hluta sögunnar hefur gleymst. Þrátt
fyrir eyðuna er sagan falleg og vel gerð að mörgu leyti og stendur vel fyrir
sínu. Efni Vopnfirðinga sögu er sérlega harmþrungið því þar berast nánir vinir
og ættmenni á banaspjót en sagan nýtur þess að mannlýsingar eru mjög vel
gerðar. Vopnfirðinga saga er einnig heilsteypt í byggingu, efni hennar snýst
um eina megindeilu, það er í góðu röklegu samhengi og útúrdúralaust.
Sterk höfundarvitund Vopnfirðinga sögu kemur fram í hliðstæðubyggingu
sögunnar en samskipti Brodd-Helga og Geitis í fyrri hlutanum mynda hlið-
stæðu við samskipti Bjama og Þorkels sem taka deilur feðra sinna í arf. Á hinn
bóginn er allt með öfugum formerkjum í síðari hluta sögunnar og þar er
greinileg áherslan sem lögð er á að draga fram hvemig ungu mennimir leysa
sín mál með öðmm og friðsamari hætti en þeir eldri. Sýnt er hvemig Bjami og
Þorkell ná að koma á jafnvægi í samfélaginu með því að sættast heilum sátt-
um.
Þessi sama vitund er fyrir hendi í Þorsteins sögu hvíta og Þorsteins þætti
stangarhöggs en fræðimenn hafa vikið að sambandi sagnanna við Vopnfirð-
inga sögu. Afstaða höfundar kemur ekki síður fram í mannlýsingum frásagn-
anna sem kallast á með margvíslegum hætti. Það sjónarmið höfundar að for-
dæma ranga siðferðilega breytni kemur skýrt fram í frásögnunum þremur. I
þeim myndum sem brugðið er upp af athöfnum manna sést, þegar grannt er
skoðað, að þar fer fram umræða um muninn sem er á heiðnum og kristnum
lífsgildum. Höfundurinn tekur afstöðu með þeim sem breyta rétt en gegn þeim
sem beita rangindum og sýna öðrum yfirgang.
2. Byggingarlag nokkurra sagna frá Austfjörðum
Meðal fræðimanna hefur það viðhorf verið ríkjandi að sögumar frá Austfjörð-
um hafi nokkra sérstöðu miðað við sögur frá öðmm landshlutum. I þeim koma
margar sömu persónumar fyrir og talin hefur verið þörf á að rannsaka betur
tengslin á milli þeirra en gert hefur verið til þessa. Á þessu tómlæti er engin
ein sérstök skýring en hægt er að koma með þá tilgátu að þar sem sögumar em
að ýmsu leyti mjög sundurleitar þá hafi mönnum þótt lítt fýsilegt að rannsaka
þær í heilu lagi. Þær eru flestar stuttar og nokkrar em illa varðveittar. Ein
þeirra, Hrafnkels saga, er tekin sem dæmi um fullkomnun bókmenntalegrar
sköpunar meðan önnur, Vopnfirðinga saga, er talin illa skrifuð og sú þriðja,
Fljótsdæla saga hefur lengst af verið álitin ýkjukennd skröksaga.