Gerðir kirkjuþings - 2003, Qupperneq 10

Ávarp dóms- og kirkjumálaráðherra Björns Bjarnasonar
Samband ríkis og kirkju
Við upphaf kirkjuþings í Grensáskirkju, 19. október, 2003.
Mér er heiður að ávarpa kirkjuþing við upphaf þess. Er þetta ekki í fyrsta sinn sem
hann fellur mér í skaut, því að fyrir átta árum, hinn 17. október 1995, hljóp ég í
skarðið fyrir þáverandi kirkjumálaráðherra, Þorstein Pálsson, og stóð þá í þessum
sömu sporum.
Þótt síðan sé ekki langur tími liðin, hafa orðið þáttaskil í samskiptmn ríkis og kirkju á
þessum átta árum. Kirkjan hefur öðlast meira sjálfstæði ffá ríkisvaldinu sem
Þjóðkirkja en almennt tíðkast í nágrannalöndum okkar. Hefur tekist á farsælan hátt að
skapa þjóðkirkjunni nýtt starfsumhverfi og heyrist engin rödd um, að snúa eigi
klukkunni til baka.
Umræður um samskipti ríkis og kirkju hníga til allt annarrar áttar og eru meira á
stjómmálavettvangi en áður hefur verið. Meðal fyrstu spuminga til mín, eftir að ég
settist í núverandi embætti mitt síðastliðið vor, var, hvort ég vildi, að Þjóðkirkjan hyrfi
úr sögunni. Ég kvað svo ekki vera, enda ekki á stefhuskrá ríkisstjómarinnar,
í ræðunni á kirkjuþingi fyrir átta árum minnti ég meðal annars á, að þá hefðu
móðurmálskennarar nýlega skorað á yfirvöld kirkju og menntamála að auka kennslu
byggða á Biblíunni til að efla skilning nemenda á bókmenntum og móðurmálinu. Sá
maður, sem hefði ekki öðlast þekkingu á sögum Biblíunnar eða táknum trúarinnar,
færi á mis við margt í bókmenntum, húsagerðarlist, myndlist og kvikmyndum. Væri
ástæða fýrir kirkjuna að auka upplýsingamiðlun um þessa lykla að leyndardómum
margra stórbrotinna listaverka. Til þess mætti nota þann miðil, sem ríkið ræki til að
leggja rækt við menningararfmn, Ríkisútvarpið. Hlutur þess í þágu kirkjunnar hefði
jafnan verið mikill.
Vöktu þessi orð mín hvorki umræður né athygli á þeim tíma en fýrir nokkru dreifði
Siðmennt - félag um borgaralegar athafnir stefnu sinni í litlum bæklingi til
alþingismanna. Þar er meðal arrnars fundið að þessum ummælum um hlut
Ríkisútvarpsins í þágu kirkjunnar, telur félagið þau "afar óviðeigandi og í andstöðu
við lög um Ríkisútvarpið" eins og segir í bæklingnum.
Þetta litla dæmi á að beina athygli okkar, góðir kirkjuþingsmenn, að miklu stærra
viðfangsefni, það er vaxandi þunga í þeim málflutningi, að í raun sé það skerðing á
manníéttindum, að við Islendingar búum við ákvæði í stjómarskrá okkar, þar sem
segir, að hin evangelíska lúterska kirkja skuli vera Þjóðkirkja á Islandi og ríkisvaldið
skuli að því leyti styðja hana og vemda.
Samkvæmt stjómarskránni getur alþingi breytt þessu ákvæði með lögum, enda fari
síðan fram þjóðaratkvæðagreiðsla um málið.
Tveir alþingismenn Guðjón A. Kristjánsson, formaður Fijálslynda flokksins, og
Þuríður Backman, þingmaður vinstri/grænna, hafa flutt að nýju frumvarp til laga um
breytingu á kirkjuskipan ríkisins og er efni þess lýst þannig, að frumvarpið feli í sér,
að öllum trúfélögum skuli gert jafhhátt undir höfði og í samræmi við það skuli stefiat
8