Dagblaðið Vísir - DV - 24.04.2008, Qupperneq 68

68 FIMMTUDAGUR 24. APRlL 2008
SAGAN ÖLL DV
■<
»*•

Fjóröa október síöast liöinn var hálf öld liöin frá því fyrsti gervihnöttur-
inn, Spútnik 1, var sendur út í geiminn. Geimferöakapphlaup stórveld-
anna í austri og vestri efldist.
EFTIR: KARL lANS
Spútnik 1 Teikning af fyrsta
Spútnik-gervihnettinum á
sporbraut um jöröu. Rússneska
oröið sputnik merkir ferðafélagi.
VALDABARATTAIGEIMNUM
Mikið áróðursgildi Áróðursgildi
ferða Spútniks 1 fyrir Sovétríkin var
mikið. Á þessu veggspjaldi er
geimferðinni fagnað.
Ferð Spútniks 1 út í geiminn sendi
áhyggjubylgjur um Vesturlönd og
þar töldu margir kommúnismann
í Sovétríkjunum hafa sigrað. Al-
menningi og stjórnvöldum í BNA
varð skyndilega ljóst að Sovétmenn
gætu sent þangað eldflaugar búnar
kjarnavopnum.
f Spútnik 1 voru tveir útvarps-
sendar og sendu þeir frá sér merki
sem allir radíóamatörar gátu numið
innan 21 dags. Gervihnötturinn var
kúlulaga og vóg 84 kílógrömm. Eftir
92 ferðir um sporbraut brann hann
upp í andrúmslofti jarðar.
Reyndar hafði geimferðakapp-
hlaup stórveldanna hafist nokkru
fyrr. Arið 1954 fór rússneski eld-
flaugaverkfræðingurinn Sergei Kor-
oljov ffarn á að fá að þróa gervihnött
sem farið gæti umhverfis jörðina.
Vamarmálaráðherra Sovétríkjanna,
Dmitri Ustinov, veitti honum leyfið.
í ágúst ári síðar tjlkynntu stórveldin
að hvort um sig ynni að gerð gervi-
hnatta. Litið var á áætíanir Sovét-
manna sem innantóman áróður
og því urðu viðbrögðin sterk þegar
þeir urðu fyrstir til að senda gervi-
hnött út í geiminn.
Óvænt þróun
Eftir þessa framgöngu Sovét-
manna jókst krafan um að BNA
næðu forustunni. Stjómvöld í
BNA ákváðu að auka fjárveitingar
til kapphlaupsins og grunnur var
lagður að NASA, National Aero-
nautics and Space Administration,
eða Geimferðastofnuninni. Með
ógnarhraða var fyrsti gervihnöttur
BNA tilbúinn á skotpailinn en hann
hét Explorer 1. Sovétmenn náðu
að senda annan gervihnött af stað
áður en Explorer skaust til himna
31. janúar 1958. Leiðtoga Sovétríkj-
anna, Níkíta Khrústsjov, var mikið í mæli októberbyltingarinnar. Um
mun að koma annarri geimferðar- borð í því geimfari átti að vera fyrsta
áætíun af stað í tilefni af 40 ára af- lifandi veran sem færi út í geiminn.
Lajka á loft
Sovéskir geimverkfræðing-
ar vom ekki nema fjórar vikur að
smíða Spúmik 2. Honum var skotið
út í geiminn 3. nóvember 1957 og í
gervihnettinum kúrði Lajka, þriggja
ára tík frá Moskvu. Ljóst var frá upp-
hafi að Lajka mundi ekki koma lif-
andi til jarðar aftur því ekki var
mögulegt að láta Spútnik 2 lenda
aftur á jörðinni. Sú staðreynd vakti
mikla samúð, ekki síst í fjölmiðlum
á Vesturlöndum.
Tíkin lifði ekki nema nokkra
klukkuti'ma í geimnum og kom það
vísindamönnunum mjög á óvart.
Þeir höfðu ætíað henni fæðu bland-
aða lyfjum eftir nokkurra daga ferð
en álag og hitaslag drápu hana fyrr
en menn höfðu búist við.
Sovétmenn héldu áfram að gera
tilraunir með hunda í geimnum. í
Spúmik 5 var tveggja hunda áhöfii,

TILBOÐSDAGAR - VAXTALAUS LAN I 6 MANUÐI
Frí legugreining og
fagleg ráðgjöf um val
á heilsudýnum.
Húsgagnaviiinustofa Ril
AFSLATTUR
2 ■ Kópavogi • Sími 544 2121. Opið virka daga frá kl. 10-18 - laugardaga kl. 11-16 www.rumgott.is