Málfregnir - 01.05.1987, Blaðsíða 26

un, ónœmiseyðing, ónœmisrýmun, ónæm-
isskerðing og ónœmisafnceming.
Hér lýkur þessari upptalningu og
verður ekki fjölyrt urn einstök orð að
sinni. Telja má líklegt að þegar sé komið
fram það heiti sem notað verður til fram-
búðar og nýjar tillögur hnekki því ekki.
Síðustu misserin hafa þrjú orð verið
notuð mest: alnœmi, ónœmistæring og
eyðni. Nýlega kannaði Hagvangur hvaða
íslenskt orð fólk vildi nota um þennan
sjúkdóm. Tímaritið Heilbrigðismál beitti
sér fyrir könnuninni sem er líklega sú
fyrsta sem gerð er af þessu tagi. Greinar-
gerð verður birt í heild í næsta tölublaði
Heilbrigðismála sem mun koma út um líkt
leyti og Málfregnir. En með góðfúslegu
leyfi ritstjóra getum við skýrt frá þeim
aðalniðurstöðum hér að 60,7% vildu nota
orðið eyðni, 38,3% alnœmi og 1,0%
ónœmistœringu. Önnur orð koniu ekki við
sögu.
Baldur Jónsson
Áhorf
Á síðustu tímum hefir færst í vöxt að
ntynda nafnorð af sögnum, þau sem
kalla mætti athafnarorð, t.d. stjórnun af
stjórna. í ensku er mikið um slíkar
myndanir og gætir eflaust áhrifa þaðan.
íslenskan er ofurlítið treg til að fara
þannig að ráði sínu. Henni virðist eigin-
legra að láta sögnina duga.
Athafnarorð eru þó mörg til í íslensku
frá fornu fari og þekkjast í nútímamáli á
viðskeytunum -un, -ing og -ning. Flest
slík orð eru nú mynduð með viðskeytinu
-un af sögnum sem enda á -aði í þátíð
(t.d. hlustun af hlusta).
En þessi orðmyndun dugir ekki við
sagnir af hvaða beygingarflokki sem er,
t.d. ekki við svo nefndar é-sagnir. Þær
eru fremur fáliðaður flokkur veikra
sagna, en meðal þeirra má nefna: glápa,
góna, horfa og stara. Athafnarorð af
þessum sögnum eru helst ekki mynduð
með viðskeytinu -un. Það getur hver
fundið sem reynir. Má því með nokkrum
rétti telja slík orð rangmynduð. Þess eru
þó dæmi að nafnorð séu mynduð með
-un af é-sögnum, en ég hygg að þau séu
öll ung og flest bundin í samsetningum.
Helst eru innlifun og upplifun, hálf-
danskrar ættar, sbr. d. indleve og opleve
(þar af ísl. upplifa), og samloðun og við-
loðun.
Orðið horfun, sem gert hefir vart við
sig síðustu vikurnar, er að minni hyggju
bæði ótækt og óþarft (og áhorfun er auð-
vitað engu betra).
Athafnarorð af é-sögnum eru annað-
hvort ekki til eða þau eru oftast sagn-
stofninn sjálfur í hvorugkyni: bros, gap,
gláp. Það að horfa á mætti samkvæmt
því heita áhorf enda er það til í þessari
merkingu. I orðabók Blöndals stendur
við þetta orð m.a.: „(það að horfa á) Be-
skuelse, Betragtning." BJ
26