Málfregnir - 01.12.1998, Blaðsíða 8

Talmiðlar sem tjáningartæki og fyrir-
mynd
Talmiðlar geta haft áhrif á málþróun enda er
málið aðalverkfæri þeirra. Stundum er
reyndar fjallað sérstaklega um íslenskt mál
í íslenskum tal- og ritmiðlum enda virðist
vera markaður fyrir slíkt efni meðal íslend-
inga. En það skiptir miklu meira máli fyrir
framtíð íslenskunnar hvort og hvernig hún
er notuð í fjölmiðlunum en hvað þar er sagt
um hana. Fjölmiðlar sinna málrækt kannski
fyrst og fremst með því að vera til og vera
farvegur á hverjum degi fyrir nútímalega
íslenska málnotkun.
Haldi einhver að íslensk tunga sé gamal-
dags og dugi ekki í nútímanum ætti hann að
hlusta á eins og einn fréttatíma eða lesa eins
og eina síðu í dagblaði og veita eftirtekt ný-
legum orðum og nýlegu orðalagi. Á hverj-
um einasta degi eru íslendingar að tjá sig á
íslensku um allt milli himins og jarðar. Jafn-
framt því að vera trúir íslenskri málhefð
verða fjölmiðlamenn að hyggja að því að
efni og frásagnir séu á lipurri og auðskiljan-
legri íslensku, sbr. dæmi sem sýnd voru hér
á undan. Þar getur orðið til ákjósanleg fyrir-
mynd fyrir almenna talaða málið í landinu.
En talmiðlamálfar getur aldrei orðið trú-
verðug talmálsfyrirmynd ef það er skipulagt
á allan hátt eins og ritmál. Því ætti að keppa
að vönduðu talmáli.
Tiltölulega lítill hluti málsamfélagsins tal-
ar í talmiðlum en (nánast) allt málsamfé-
lagið er viðtakendur eða „neytendur" þessa
máls sem hlustendur (og eftir atvikum
áhorfendur). Mikilvægi talmiðlamáls í sam-
félaginu ræðst því ekki svo mjög af því að
margir noti það sjálfir heldur af því að nán-
ast allir heyra það og geta orðið fyrir áhrif-
um af því. Þeir sem tala í talmiðlum verða
að vita af ábyrgð sinni og á þetta raunar
einkum við um þá sem að staðaldri koma
fram í talmiðlum.
Enn og aftur komum við að því að mál í
talmiðlum er ekki aðeins tæki til tjáningar
heldur einnig fyrirmynd. Víkjum nánar að
þessum þætti og tökum ritaða málið til
samanburðar. Samhengið í rituðu íslensku
máli, allt frá því íslendingar byrjuðu að
skrifa á 12. öld, er einstakt í heiminum.
Fjöldi rangmyndaðra sctninga
Alls í hverjum 1000 orðum
Samtals 55 1,9
Fréttir 9 0,8
Dægurmálaefni 46 2,6
Alls í hverjum 1000 orðum
Starfsmenn samtals 23 1,2
í fréttum 1 0,1
1 dægurmálaefni 22 2,2
Alls I hverjum 1000 orðum
Viðmælendur samtals 32 3,3
I fréttum 8 4,6
I dægurmálaefni 24 3
Tafla 3
8