Málfregnir - 01.12.1998, Blaðsíða 29

Kostirnir eru hins vegar nokkrir ef hugað
er að tökuorðaleiðinni. Til að tákna gerand-
ann í þessum leik væru þá eftirfarandi vegir
færir:
1) Að taka upp enska orðið, laga það svo-
lítið til: júgglari, jugglari, jögglari, joggl-
ari, eða herma betur eftir framburði: djúggl-
ari, djugglari, djögglari, djogglari.
2) Að taka upp úr frændmálunum fransk-
ættaða orðið jonglör og gera úr því jonglari.
3) Að taka upp úr frændmálunum hið
þýskættaða gögler/gjögler (da./no.) eða
gycklare (sæ.) og laga það til, annaðhvort
með tilvísun til framburðar eða ritháttar:
gojlari, gaulari, gögglari, gigglari, gikklari,
gjökklari.
4) Að sækja gamla tökuorðið gegl-
ari/geiglari og endurnýja líf þess.
Síðastnefnda leiðin (4) er að mörgu leyti
álitlegust, þ.e. að leitað verði til 18.-19. ald-
ar íslensku og tekin á ný upp orðmyndin
geglari um ofangreindan skemmtikraft og
þá um leið sögnin gegla um athöfnina að
„leika (boltum, kylfum o.þ.u.l.); henda
tveimur eða fleiri hlutum þannig að ætíð sé
einn á lofti“. Sjálfur leikurinn mætti þá
heita gegl hk. Litlu skiptir hvort þessi orð
væru borin fram með e eða ei; yrði síðari
framburðurinn fyrir valinu mætti vel skrifa
þau geiglari, geigla og geigl. Hljóðafar
þeirra og ritháttur stofnsérhljóðs félli hvort
tveggja vel að íslensku, hvor leiðin sem
farin væri.
Eins og fyrr segir getur Blöndalsorðabók
um beygingu sagnarinnar gegla og kveður
hana beygjast sem veika sögn af 2. flokki
(gegla - gegldi - geglt, sbr. negla - negldi
- neglt). Því er ekki að neita að framburðar-
myndir þátíðar, boðháttar og lh. þt. yrðu dá-
lítið óheppilegar, einkum ef sögnin yrði bor-
in fram með e. M.a. myndu þt. og lh. þt.
sennilega falla saman við sömu beygingar-
myndir sagnarinnar gelda. Framburður með
gómmæltu l er að vísu hugsanlegur og má
stundum heyra hann í þessum og nokkrum
öðrum beygingarmyndum sagnarinnar negla
en líklega er hann þó heldur fátíður í venju-
legu talmáli. Til greina kæmi að mæla með
því að nýupptekin yrði sögnin í nútímamáli
beygð eftir 1. flokki, eins og stagla, spegla,
mygla, svo að dæmi séu tekin af sögnum
með áþekkt hljóðafar.
Um viðskeytið -ari í gerandorðinu þarf
ekki að fjölyrða enda er það fjörgamalt
viðskeyti af latneskum ættum og dæmi um
það í máli bestu skálda, svo sem Egils
Skallagrímssonar (,,ljóðpundari“).
5
Orð um listir, leiki og skemmtanir eru mörg
hver af erlendum uppruna og þykir ýmsum
sem þessi svið menningarinnar séu eða megi
vel vera undanþegin þeim virðisaukaskatti
sem lengi hefur verið lagður á nýjungar og
ný hugtök sem koma frá útlöndum, þ.e. að
þau skuli fá íslensk nöfn í stað þeirra sem
fylgja þeim við komuna til landsins. Ný-
yrðaleiðin hefur þó oft verið reynd og stund-
um tekist bærilega, svo sem sjá má af ný-
yrðunum blak og keila fyrir e. volleyball og
bowling en stundum hafa orðin ekki hitt í
mark, hver sem ástæðan er, eins og prýðileg
en andvana fædd orð á borð við hnit (e.
badminton) sýna. Sum tökuorðin standast
svo sem ekki ströngustu kröfur sem gera
mætti til góðra tökuorða, þ.e. að hljóðafar,
bygging orðsins, stafsetning þess o.fl. sé
sem líkast og í íslenskum erfðarorðum. Það
á við um sum hljóðfæraheiti og orð um tón-
list, t.d. píanó, orgel, kammer(sveit), heiti á
leikjum og spilum, t.d. póker, brids, dóminó,
nöfn á dönsum og íþróttum, t.d. tangó,
tennis og mörg fleiri. Önnur eru hins vegar
hin bærilegustu og bera varla með sér að
þau séu af erlendum uppruna, t.d. fiðla,
flauta, vist, rœll, vals, og sum eru ærið
gömul, t.d. leikari, spil, tafl, dans sem koma
fyrir í fomu máli. Orðin, sem hér var stung-
ið upp á, geglari, gegla og gegl, féllu
mætavel í þennan hóp. Þau hafa íslenskt
hljóðafar og beyging þeirra brýtur hvergi í
bág við reglur íslenskrar tungu.
29