Málfregnir - 01.12.1998, Blaðsíða 20

Samband íslenskra harmoníkuunnenda.
Eins og eðlilegt er kemur nafn hljóðfærisins
fyrir í heiti samtakanna, og þá verður að
vera ljóst hvernig á að stafsetja það; ekki
verður öllum sex tilbrigðunum komið fyrir í
einu. Þó að valfrelsi geti verið gott og
blessað dugir það ekki alltaf. Það varð jafn-
vel enn Ijósara þegar harmonikuunnendur
hugðust hefja útgáfu blaðs og kenna það við
hljóðfærið. Hvert af tilbrigðunum sex átti þá
að nota?
Þegar hér var komið sögu var leitað til
mín um ráð. Ef til vill hefði verið réttast að
vísa á stafsetningarorðabók Halldórs Hall-
dórssonar og láta þar við sitja. Þar er ritað
harmónika í öllum útgáfum sem á þessum
tíma voru orðnarþrjár: 1947, 1968 og 1980.
En þá hafði ég ekki hugsað mikið um þetta
orð og kaus að fara aðra leið. íslensk mál-
stöð var nýtekin til starfa samkvæmt nýjum
lögum um Islenska málnefnd. Þar er ákvæði
um að nefndin skuli gefa út stafsetningar-
orðabók, og ég sá fyrir mér að á næstu árum
yrði hugað að einhverri endurskoðun á regl-
um um íslenska stafsetningu og aðlögun og
ritun tökuorða. I fljótu bragði fannst mér
réttast að reyna að fylgja þeim rithætti sem
næst stæði algengasta framburðinum. Að
vísu hafði ég ekki tök á að kanna hver hann
væri, en eftir lauslega athugun og samtal við
ritstjóra blaðsins varð ofan á að blaðið
skyldi heita Harmoníkan.
Varla verður sagt að tilbrigðin sex hafi
orðið tilefni háværra umkvartana og þá ekki
heldur mikillar umræðu meðal almennings,
en fyrir hefir komið að menn hafa tekið til
máls um þetta efni og ekki látið sér á sama
standa. Nefna má t.d. umræðu í 483. þætti
Gísla Jónssonar um íslenskt mál í Morgun-
blaðinu 22. apríl 1989 (bls. 10). Maður
ritaði þættinum og fór hörðum orðum um þá
sem skrifuðu harmonikka eða harmónikka í
stað harmóníka eins og hann vildi hafa það.
Gísli getur þess að nafn hljóðfærisins komi
fyrst fyrir í íslenskum ritum (skv. Orðabók
Háskólans) 1838 og 1839 og sé þá að vísu
ritað harmóníka, en nefnir síðan dæmi úr
ritum virtra höfunda frá þessari öld um rit-
háttinn harmonikka og harmónikka.
Þegar Harmoníkan - blað harmoníku-
unnandans hafði komið út í 12 ár hafði
áhrifamaður meðal harmonikuleikara orð á
því við ritstjórann, Hilmar Hjartarson, að sér
fyndist rithátturinn harmoníka ekki sam-
ræmast framburði sínum, og fleiri virtust til-
búnir að taka undir það. Þá var aftur leitað
til mín, og varð nú að ráði að gera könnun
meðal harmonikuleikaranna sjálfra, þeirra
sem ætla má að tali oftast um þetta hljóð-
færi. Hvað segja þeir og hvað finnst þeim
eðlilegast? Eru þeir á einu máli eða eru
skiptar skoðanir meðal þeirra?
Málið var reifað í ritstjórnargrein í blað-
inu vorið 1998 (maíhefti 12. árg.), og þar
var einnig birtur smápistill frá mér um orðið
harmónika. Grein ritstjórans endar á þessum
orðum: „I samræmi við það sem hér hefur
verið sagt hyggst ég beita mér fyrir því, í
samvinnu við Islenska málstöð, að í haust
verði kosið um það innan Sambands
íslenskra harmoníkuunnenda hvernig rita
skuli nafn hljóðfærisins. Lesendur blaðsins
geta nú þegar farið að velta því fyrir sér
hvem af þeim sex kostum, sem í boði em,
þeir myndu velja.“
Haustfundur Sambands íslenskra har-
moníkuunnenda var haldinn að Flúðum 27.
sept. 1998, og þar fór fram skrifleg
atkvæðagreiðsla um málið. Orðunum var
raðað í stafrófsröð á atkvæðaseðlinum. At-
kvæði greiddu formenn harmonikufélaga
landsins ásamt kjömum fulltrúum sínum,
alls 32. Einn skilaði auðu. Að öðm leyti
urðu úrslit þessi:
1. harmonika 20 atkv.
2. harmonikka 4
3. harmoníka 3
4. harmónika 2
5. harmónikka 2
6. harmóníka 0
Niðurstaðan er afdráttarlaus. Nærri tveir
þriðju kusu myndina harmonika, og þurfti
20