Málfregnir - 01.12.2004, Side 41

ur næst var ástandið vel við unandi þegar Ari
samdi íslensku skýrsluna. En umræðan inn-
an háskólanna núna bendir til þess að margt
sé að breytast. Mörg námskeið, jafnvel heilu
námsbrautirnar, fara nú fram á ensku. Ég hef
ekki orðið vör við að háskólamenn hafi al-
mennt af þessu þungar áhyggjur en þó taldi
yfirstjórn Háskóla Islands nauðsynlegt að
skólinn hefði sína eigin málstefnu til þess að
styðja íslenska tungu í kennslu og rannsókn-
um. Hún var samþykkt á háskólafundi í maí
í vor. Ég kem að málstefnunni rétt á eftir.
Astæða þessara breytinga hérlendis sem
annars staðar í nágrannalöndum á án efa
rætur að rekja til svonefndrar Bologna-sam-
þykktar. Ekki er víst að allir hér inni þekki
þessa samþykkt og ætla ég því að rekja
tilurð hennar stuttlega. Árið 1998 hittust
menntamálaráðherrar Frakklands, Þýska-
lands, ítaliu og Bretlands í Sorbonne til þess
að ræða sameiginleg menntamál og skrifuðu
undir viljayfirlýsingu um að samræma nám
á háskólastigi í Evrópulöndum. Næsta ár var
boðað til fundar í Bologna og þar skuldbatt
sig 31 ráðherra frá 29 löndum til að stuðla
að sameiginlegu evrópsku svæði til háskóla-
náms. Meginstefnan er að borgarar landanna
eigi auðveldara með að fara milli landa til
náms. Það á einnig að efla möguleika evr-
ópskra landa til að keppa við lönd utan Evr-
ópu um stúdenta og sérfræðinga. Tekið er
fram að fullt tillit skuli taka til mismunandi
menningar, tungumála og menntunarkerfa
einstakra landa. Stefnt er að því að Iöndin
öll hafi lagað sig að Bologna-samþykktinni
íyrir árið 2010 og til þess að það verði unnt
komu menn sér saman um níu markmið
sem stefiit skyldi að. Ég ætla ekki að rekja
þau hér en samnefharinn er í stuttu máli að
nemendur á háskólastigi geta stundað nám
hvar sem er í Evrópu, flutt sig milli landa og
tekið námskeið á ýmsum stöðum sem met-
in verða sem hluti aðalnámsins. Markmiðin
eru háleit og víðast hvar er farið að vinna að
framgangi þeirra. Sérhvert land ber ábyrgð á
sínu námi innan þessa ramma og ég hef ekki
heyrt eða séð mikla gagnrýni á þessa stefnu.
Menn eru hins vegar víða farnir að vakna
til vitundar um að þessi samevrópska stefna
mun í vaxandi mæli flytja erlend áhrif, eink-
um ensk, inn í skólakerfið. Áhrifin verða
fyrst og fremst á tungumálið og notkun þess.
Ég hef hvergi séð það nefnt í þeim gögnum
sem ég hef lesið um Bologna-samþykktina
hvernig löndin, sem skrifúðu undir, geti
sem best varðveitt eigið tungumál í háskóla-
kennslu. Það verða þau að hugsa um sjálf og
leysa vandamálið.
Á Norðurlöndum heyrast sífellt fleiri
áhyggjuraddir innan háskólanna og i vor er
leið efndi Málráð Norðurlanda til málþings
þar sem fólk frá háskólum og ráðuneytum
ræddi um hvort steíha ætti að því að tvö mál
yrðu notuð samhliða, móðurmálið og enska,
þar sem þess yrði gætt að móðurmálið færi
ekki halloka. Þeirri umræðu er alls ekki lok-
ið en það mikilvægasta á þinginu að mínum
dómi var að menn á öllum Norðurlöndum
viðurkenndu vandann og vildu finna lausnir.
Það er rnjög mikilvægt að finna lausnir sem
allra fyrst á meðan enn er unnt að bregðast
við. íslenskir háskólakennarar fara flestir
utan til framhaldsnáms, læra jafnvel ein-
göngu erlendis. Það er skiljanlegt að þeim
þyki þægilegt að nota sérfræðimálið sem
mjög oft er enska. Þá þurfa þeir ekki að læra
ný íslensk fræðiorð, jafnvel að búa til fræði-
orð, til þess að geta rætt við nemendur um
námsefnið. Geri þeir það ekki geta þeir ekki
rætt við samkennara á móðurmálinu um sitt
fag og þeir geta ekki heldur skrifað um það á
móðurmálinu. Ég hef oft fengið það svar að
menn skrifi ekki greinar á íslensku um sér-
fræðileg málefni. Samskiptamálið sé enska.
Það er vissulega rétt. íslenskir háskólakenn-
arar eiga að taka þátt i hinu alþjóðlega fræða-
samfélagi en þeim ber einnig skylda til að
kynna fræði sín fýrir íslendingum í ræðu og
riti og það eiga þeir að gera á íslensku. Við
verðum að gæta þess að enska verði ekki
samskiptamál menntafólksins og íslenska
málið sem talað er heima.
Háskóli Islands hefúr málstefnu eins og
ég nefndi áðan, fyrstur íslenskra háskóla.
41