Skírnir - 01.01.1978, Side 80

78 DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR SKÍRNIR
En sektin er ekki afgreidd með þessu. Að sýna frarn á það, að eigi má sköpum
renna er í rauninni ekki megintilgangurinn með þessari bók. Höfundi er
hugstæðari spurningin um samábyrgöina. (119)
Síðan rekur hann þátt sögumannsins, Eyjólfs Kolbeinssonar,
í Sjöundármálinu, giftingu hans og viðhorf til þess sem fram
fer í sögunni. Niðurstaða Stellan Arvidson um hneigð verksins
er síðan þessi:
Enginn getur sagt á hverjum ábyrgðin hvílir. En það er augljóst hvar með-
ábyrgðin er: hún hvílir á oss öllum. Gruna má, að það séu aðeins snjöll
vinnubrögð að láta sögumann vera svo nákominn harmleiknum á Sjöundá,
það sé aðferð til að gæða söguna lífi. En þessi innlifun sögumannsins á sér
dýpri rætur. Hún knýr oss blátt áfram til að horfast í augu við eitt hið mesta
vandamál mannkynsins, þetta, hvort ekki séum vér allir samábyrgir, sérhver
beri nokkra ábyrgð á athöfnum hinna.
Flestir bregðumst vér meinlega. (123)
Af þessum lokaorðum Stellan Arvidson má álíta að hann
greini á milli sögumannsafstöðu (séra Eyjólfs) og afstöðu höf-
undar bókarinnar (Gunnars Gunnarssonar) í Svartfugli. Hins
vegar telur hann að niðurstöður þeirra fari saman og þannig fel-
ist hneigð verksins í hugmyndum sögumannsins um samábyrgð-
ina. Við séum knúin til að horfast í augu við hana eftir lestur
bókarinnar.
Kristinn E. Andrésson fer nokkuð aðrar leiðir að sama marki
og Stellan Arvidson. Kristinn segir:
Þar að stendur aðstoðarpresturinn séra Eyjólfur og er sagan lögð honum í
munn og því sögð í fyrstu persónu, og færir höfundur hana með því bæði
nær sér og lesendum. Skáldið skipar sér þar með að baki séra Eyjólfi og gerir
sig ábyrgari gagnvart honum. (1.42)
Á þennan hátt sameinar Kristinn sögumann og hinn raun-
veruiega höfund bókarinnar og túlkar Svartfugl síðan samkvæmt
því:
Hér að framan voru bornar upp nokkrar spurningar sem látið var ósvarað.
ekki sízt í sambandi við Svartfugl. Hvernig stendur á hinni dularfullu sektar-
kennd og samábyrgð er gagnsýrir svo þetta verk? Hér er það sem ég finn
enga fullgilda skýringu nerna dæmigert borgaralegt sjónarmið. (II. 53)