Skírnir - 01.01.1978, Page 83

SKÍRNIR
SYND ER EKKI NEMA FYRIR ÞRÆLA
81
hún er fengin verðnr að leita að lineigð og þema verksins annars
staðar en í málflutningi sögumannsins og þá kemur jafnframt
ýmislegt forvitnilegt á daginn.
Áður en lengra er haldið er þó nauðsynlegt að fara nokkrum
orðum um formgerð sögunnar og þá aðferðafræði sem lögð er
til grundvallar við greiningu bókarinnar.
Um sögumann og söguhöjund
Skáldsagnahöfundur sem velur efni sínu form fyrstu persónu
sögunnar kýs sér eina persónu sögunnar eða fleiri til að segja
hana. Þessi staðgengill höfundar, sögumaðurinn, kemur síðan
fram fyrir lesendur sem höfundur frásagnarinnar en hinn raun-
verulegi höfundur hverfur formlega úr sögunni. Gægist höfund-
urinn síðan fram í frásögn sögumanns síns er það brot á þeim
leikreglum sem hann hefur valið sér. Með því væri hin listræna
blekking bókarinnar rofin — en það var til að skapa slíka blekk-
ingu sem leikurinn var gerður.
Þó höfundurinn sé á þennan hátt brottrækur úr fyrstu per-
sónu sögunni fer hann aldrei langt. Á yfirborðinu segir sögu-
maðurinn frá fólki og atburðum eins og þeir koma honum fyrir
sjónir en á bak við hann stendur söguhöfundurinn og stjórnar
viðbrögðum lesenda. Söguhöfundur (the implied author) kem-
ur ekki fram í verkinu sem persóna eða þátttakandi í sög-
unni. Hann vinnur á bak við tjöldin en þar er hann alltaf til
staðar og ræður því sem hann vill ráða. Sögumaðurinn getur til
dæmis sagt lesendum að einhver ákveðin persóna sé gæðablóð,
flekklaus persóna sem hann beri mikla virðingu fyrir. Þessi af-
staða litar síðan öll viðhorf sögumanns okkar þannig að hann
skilur ekki né sér galla og ávirðingar viðkomandi persónu eða
túlkar þær af velvilja sem lesandi þarf alls ekki að hafa. Lesandi
getur þess vegna lagt saman tvo og tvo, séð mun meira en sögu-
maðurinn og það er verk söguhöfundarins. Söguhöfundurinn
hefur þannig miðlað upplýsingum til lesandans og haft áhrif á
afstöðu lians á bak við sögumann, þann sem formlega segir
söguna.
Það sem kallað liefur verið söguhöfundur er í raun og veru
6