Skírnir - 01.01.1978, Síða 89

SKÍRNIR SYND ER EKKI NEMA FYRIR ÞRÆLA 87
En þegar ég reið síðan seinna um daginn heim að Bæ ásamt Páli bróður
mínum ...
Aldrei gleymi ég augunum í honum þá. (40)
Túlkun sögumanns okkar á öllu þessu máli er blendin. Hann
lætur ekki annað uppi en að honum hafi gengið gott til þegar
hann ætlaði að senda Pál á prestaskólann. Hann reynir ekki að
skýra þá „miskunnarlausu, óræðu og illu fagnaðarkennd" (23)
sem hann finnur til þegar hann stendur frammi fyrir granda-
leysi yngri bróður sins. Hinn fertugi Eyjólfur nefnir þó Kain í
þessu sambandi (23).
í lýsingunni á bónorðsför þeirra bræðra til Keflavíkur dregur
sögumaður sig í hlé með skýringar sínar og túlkanir en sögu-
höfundurinn tekur við. Lesandinn kemst varla hjá því að sjá
hve miskunnarlaus framgangur Eyjólfs er í þessu máli, ekki bara
í því sem hann gerir heldur í því hvernig hann gerir það. Skýr-
ingar hans á því hvers vegna hann „þorir“ ekki að afsala sér
jörðinni fyrir gæfu Páls (sbr tilvitnun hér á undan) eru heldur
ósannfærandi. Hin skyndilegu sinnaskipti hans, þegar hann sér
að Páll muni ekki fara burt með góðu, verða ekki skýrð með
öðru en því að þau þjóna hagsmunum Eyjólfs sjálfs:
Ég var svo hryggur, að ég faldi andlitið í höndum mér og vissi hvorki í
þennan heim né annan. Ég gat ekki með góðu móti sent hann nauðugan i
skóla. Til þess erum vér þó menn, að vér förum eftir vorum innstu hvötum
— og tökum afleiðingunum! Með því að beita myndugleika mínum sem eldri
bróðir, gæti ég ef til vill gert prest úr Páli með tímanum. En líklega aldrei
mann. (24)
Þetta er undarlegur hugsanagangur hjá séra Eyjólfi og órök-
legur enda er söguhöfundur hér ekki allfjarri.
Sú mynd sem við fáum af Eyjólfi Kolbeinssyni eftir frásögn-
ina af ástar- og giftingarmálum hans er mynd af manni sem
ryður miskunnarlaust burt öllu því sem gæti staðið í vegi fyrir
hamingju hans. Hann hertekur hamingjuna með hjálp og að-
stoð „góðra manna". Samskipti hans og Páls benda þar að auki
til þess að Eyjólfur sé bæði einstrengingslegur og óþolinmóður
gagnvart þeim sem standa neðar í brekkunni en hann sjálfur.
Á meðan þessu fer fram á Saurbæ og í Keflavík fer annarri
sögu fram á Sjöundá. Þar er líka ástfangið fólk sem lætur sig