Skírnir - 01.01.1978, Qupperneq 122

120
HELGI ÞORLÁKSSON
SKÍRNIR
sannleikskjarni í frásögn Kolskeggs verður að hafa fyrir satt að
Bjólfur hafi verið til. Kolskeggur liefur verið heimildarmaður
um Loðmund eins og fóstbróður hans Bjólf.
Mannsnafnið Náttfari finnst á Norðurlöndum aðeins á sænsk-
um rúnaristum (Saga 1972, 81). Náttfari landnámsmaður var að
sögn Landnámu einmitt í fylgd hins sænska Garðars Svavars-
sonar. 1 einu verka sinna benti Barði Guðmundsson á að mark-
mið Landnámuritunar hafi í upphafi (snemma á 12. öld) verið
að gera grein fyrir livernig jarðir hefðu komist í eigu einstakra
ætta og haldist þar frá landnámstíma (1938, 81). Sveinbjörn
Rafnsson hefur tekið þetta mál upp og stutt frekari rökum
(1974, 133—158 o.v.). Barði taldi augljóst að afkomendur Ketils
hörska væru heimildarmenn um landnám í S-Þingeyjarsýslu en
ætt er rakin frá honum til Konáls Sokkasonar sem mun hafa
verið samtímamaður Ara og Kolskeggs (s.st. 86—87). í frásögn
Sturlubókar Landnámu af landnámi Ketils hörska og Eyvindar
bróður hans í Reykjadal segir að Náttfari hafi áður numið dal-
inn, víst ranglega, og Eyvindur neytt hann til búsetu í Nátt-
faravíkum. Reykdæla hefur samsvarandi frásögn, óháða Sturlu-
bók. Er það bending þess að frásögnin muni hafa verið í
elstu gerð Landnámu og styrkir skoðun Barða að Konáll á
Breiðumýri sé heimildarmaður. Konáll hefur talið nauðsynlegt
að gera landnám Náttfara tortryggilegt en það bendir aftur til
að um 1100 hafi sagnir gcngið um Náttfara og landnám hans.
Konáll hefur varla búið til frásögnina um ranga landnáms-
aðferð Náttfara. Hitt er a.m.k. sennilegra að sú skýringarsögn
hafi varðveist meðal forfeðra hans.
Um 1100 hafa fróðir menn þóst vissir um að um 200 árum
fyrr hefðu verið uppi landnámsmennirnir Náttfari, Bjólfur og
Loðmundur. Skv. Grágás náðu arfsréttur og bótaskylda að og
með 5. ættlið, hjúskapartálmun allt að 7. lið fyrir 1217 en
framfærsluskylda ómaga náði til þremenninga. Ættartölur hafa
verið þarfaþing enda voru þær meðal hins fyrsta sem ritað
var á íslandi, jafnvel fyrir 1100. Hafi fróðir menn um 1100 þóst
vissir um tilvist Loðmundar, Bjólfs og Náttfara þurfa menn 20.
aldar að hafa mjög gild rök til að afneita tilvist þeirra með öllu.
Ekki verða frásagnir Landnámu um Þuríði og Þránd raktar