Skírnir - 01.01.1978, Page 189

SKÍRNIR FRÁSAGNARLIST í FORNUM SÖGUM 187
valkostum sem hann hefur átt. Hefðin hefur án efa lagt honum
tækin upp í hendur en jafnframt markað honum bás. Mat á
valfrelsi hans fer eftir því hve mikið við viljum gera úr áhrifum
hefðarinnar og hvernig við metum afstöðu hans til hennar. Frá-
sagnarlist íslendingasagna er bersýnilega frá öndverðu nánast
samgróin ákveðnu viðhorfi til efnisins og þar með til lífsins,
hetjudýrkun. Við lestur Njálu, og ekki síst við athugun á
mælskulist hennar spyr nútímamaður: var höfundur sáttur við
þessa hefð og þau gildi sem hún flutti og hann hlaut að stað-
festa hjá áheyrendum sínum ef hann fylgdi henni, eða reyndi
hann að koma á framfæri öðrum gildum þrátt fyrir hefðina,
sannkristnu viðhorfi? Sé miðað við síðari kostinn verður nauð-
synlegt að gera ráð fyrir tvenns konar og í rauninni sundurvirkri
mælskulist í sögunni, mælskulist hefðarinnar og mælskulist höf-
undarins. LL bregst þannig við þessum vanda:
Because of this possible dichotomy between the ethics of the author and
the ethics of his saga, we shall regard the “narrator,” not the "author," as
responsible for the rhetorical persuasion exerted by the saga text. (Bls. 84).
Hér er Lönnroth óneitanlega kominn út á hálan ís. I kaflan-
um sem á eftir fylgir nefnir hann ýmis dæmi um mælskulist sem
ómögulegt er að eigna sögumanni hefðarinnar, ef hann túlkar
þau rétt. Sú skipting sem hér er ráð fyrir gert minnir óþægilega
mikið á brellur skáldsagnahöfunda nútímans en er eftir því
sem ég best veit óþekkt í munnlegum frásagnarhefðum. Hér er
auðvitað á ferðinni meginvandi í riti þar sem reynt er að sýna
fram á samvirkni (fremur en samruna) tveggja hefða sem frá
sjónarhóli okkar nútímamanna virðast harla sundurvirkar. Ég
mun því koma að þessu síðar.
Niðurstaða af athugunum kaflans um mál hefðarinnar verður
að frásagnartækni Njáls sögu standi djúpum rótum í norrænni
hefð. LL telur að flest megineinkenni frásagnarlistarinnar hljóti
að hafa þróast á íslandi eða amk. innan hins norðurgermanska
málsvæðis, jafnvel þótt einhver þeirra kunni að vera til orðin
vegna kynna höfundar af erlendum bókmenntum. Þessi ríkjandi
einkenni telur hann að muni hafa þróast á munnlegu stigi frá-