Skírnir - 01.04.1997, Blaðsíða 258

252
RICHARD GASKINS
SKÍRNIR
á. Daglegt líf meðlima Lisu-ættbálksins í Tælandi nútímans (viðfangsefni
hans í fyrri rannsóknum) minnir hann á atburði í Njálu og öðrum Is-
lendingasögum. Hvort tveggja samfélagið skortir ríkisvald: Það asíska
samfélag sem Durrenberger lýsir í etnógrafískum ritum og miðaldasam-
félagið sem óþekktir sagnaritarar lýsa. Durrenberger leggur hliðstæðu og
veruleikalíkingu að jöfnu; keimlíkar frásagnir af vettvangi og úr miðalda-
textum leiða hann að órökréttum niðurstöðum um tilvist „raunverulegs"
miðaldasamfélags sem sé í grundvallaratriðum eins og samfélagið í
textanum.31 Durrenberger sá einu sinni farandsölumenn „misskilja kerf-
isbundið“ meðlimi Lisu-ættbálksins, á sama hátt og norskir kaupahéðnar
misskildu Islendinga í sögunum. Honum sýnist hvort tveggja svæðið
upptekið af þjóðfélagsstöðu (til dæmis hvernig skipað sé til borðs í veisl-
um), bæði séu næm fyrir flóknum útreikningum á sæmd og hefnd. Sök-
um þessara hliðstæðna (sem sambærilegar skýrslur mannfræðinga úr
öðrum samfélögum án ríkisvalds renndu stoðum undir) sannfærðist
Durrenberger að lokum um að sögurnar væru „sannar og trúverðug-
ar“.32 Hinir ókunnu sagnaritarar hlytu að hafa verið að skrá atburði sem
voru jafn raunverulegir og þeir atburðir sem Durrenberger varð sjálfur
vitni að í Asíu.
Þegar Durrenberger setur fram hinar djörfu kenningar sínar um
etnógrafískan veruleik að baki sagnanna neyðist hann til að teygja sinn
þvermenningarlega samanburð lengra en vísindaleg varfærni leyfir. Get-
um við gert því skóna að tveir atburðir hafi sömu merkingu í ólíkum
menningarsamfélögum sökum þess eins að mannfræðingum virðast þeir
„svipaðir"? Vitum við hvort farandsölumennirnir misskilja Lisu-ættbálk
Durrenbergers á nákvæmlega sama hátt og Norðmenn misskilja Islend-
inga? Samanburður mannfræðingsins er í mesta lagi tilgáta; hana þarf að
sannreyna með sjálfstæðri rannsókn á hvorri samfélagsgerð fyrir sig.
Hættan er sú að telja sig skilja hvaða merkingu atburður hefur í samfé-
lagi sem litlar heimildir eru um, eins og Island sagnanna, á grunni djúp-
stæðs skilnings á hliðstæðum atburði í aðgengilegra samfélagi.
Það sem kemur í veg fyrir slíkan samanburð er að Lisu-ættbálkur
Durrenbergers virðist ekki hafa skrifað neinar sögur.33 Hinar etnógraf-
ísku upplýsingar fást með vettvangskönnun og viðtölum Durrenbergers
og samstarfsmanna hans. Það er erfitt að skilja hvernig Durrenberger
getur leitt hjá sér hugsanlega bjögun af völdum þess að höndla Islend-
ingasögurnar sem etnógrafísk „viðtöl“ - eins margir og höfundar,
31 Sjá „Humor and heroic values“, bls. 122.
32 Dynamics of Medieval Iceland, bls. 4.
33 Sjá Sorensen: „Bókmenntaleg greining er forsenda sögulegrar greiningar ef
nota á sögurnar sem heimild um veruleikann" („Methodological Consider-
ations", í From Sagas to Society, bls. 34).