Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2007, Side 224

Skírnarfræðsla kirkjunnar
Æðri menntun var lengi framan af öldum miðuð við þarfir kirkjunnar og
það er í raun ekki fyrr en á 19. öld að námsleiðir sem ekki eru beinlínis
tengdar kirkjunni verða til þótt þær hafi á margan hátt komið henni við og
starfi hennar. Þátttaka í kristnu samfélagi og safnaðarlífi útheimtir þekkingu
á grundvallaratriðum trúarinnar. Fræðsla og kennsla um inntak trúarinnar
og helgihaldið er því einn af þeim þáttum sem kristin kirkja hefur sinnt frá
upphafi og byggir hún að þessu leyti á trúboðsskipuninni eins og hún kemur
fram í Matthesusarguðspjalli þar sem Kristur segir við postula sína: „Farið því
og gjörið allar þjóðir að lærisveinum, skírið þá í nafni föður, sonar og heilags
anda, og kennið þeim að halda allt það, sem ég hefi boðið yður.“ (Mt. 28.
19-20).
Starf kristinna safnaða gekk frá upphafi út á það að kenna þeim sem hugð-
ust taka skírn grundvallaratriði trúarinnar. Þannig varð postulega trúarjátn-
ingin til að því er talið er sem stutt og hnitmiðuð samantekt um aðalatriði
kenningarinnar um Krist sem hægt var að læra utanbókar. Eftir að sú venja
varð ríkjandi að skíra ungbörn byggist þessi fræðsla á skírninni og því heiti
sem þar er gefið að ala börnin upp í kristinni trú. Elstu ákvæði í íslenskum
lögum um alþýðufræðslu eru tengd skírninni og er þau að finna í Grágás. Þar
segir: „Karlmanni hverjum er skylt fulltíða að kunna orð þau að skíra barn og
þau atferli er þar fylgja ... Manni hverjum er hyggindi hefur til, karlmanni og
konu, er skylt að kunna pater noster og credo in dominum.“5
Eftir að kristni var lögtekin sem opinber trúarbrögð og kirkjan fest í sessi
sem stofnun í samfélaginu má segja að trúfræðsla kirkjunnar byggð á skírn-
inni hafi verið grundvöllur þeirrar alþýðufræðslu sem fyrirfannst í landinu
og færa má rök fyrir því að svo hafi verið allt fram á 20. öld. Kirkjan varð sú
stofnun, sem menning og samfélag hvíldi á og stjórnskipan hennar þróaðist í
nánum tengslum við skipan hins veraldlega valds. Á þessu varð engin breyt-
ing við siðaskiptin á 16. öld. Þegar einveldið komst á festist það í sessi meðal
annars með því að tengja trúfræðslu kirkjunnar enn frekar við uppeldi og
félagsmótun þegnanna. Vaxandi áhugi konungsvaldins á því að ala upp sam-
viskusama og löghlýðna þegna birtist þannig gagnvart hjálendunni Islandi að
5 Grágás, Konungsbók 1974.
222