Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2007, Qupperneq 265

þær gætu verið niðurstöður frjáls og skynsamlegs samkomulags jafningja (eins
og sumir halda fram).11 Forsendur slíks samkomulags eru óþvingaðar aðstæð-
ur og almennur jöfnuður meðal þátttakenda.
Aftur kann þetta að vera gagnrýnin viðmiðun til að meta réttmæti raun-
verulegra ákvarðana og lýðræðislegra umbóta en þetta er augjóslega ekki raun-
hæf viðmiðun fyrir lýðræðislegar ákvörðunaraðferðir.
Veik túlkun: Meginatriðið hér er ekki endilega að lýsa forsendum fyr-
irmyndarrökræðu eða kjöraðstæðum hennar heldur að greina hana frá þáttum
sem standa í vegi fyrir lýðræðislegum vinnubrögðum. I fyrsta lagi greinir þetta
lýðræðislegar ákvarðanir frá ákvörðunum sem ráðast af afli og aðstæðumun og
vegna þess að raddir hópa sem standa höllum fæti heyrast ekki í umræðunni. f
öðru lagi greinir þetta lýðræðislegar ákvarðanir frá ákvörðunum sem eru tekn-
ar í krafti þess að yfirvöld og eða almenningur séu illa upplýst um mál. I þriðja
lagi má greina rökræðulýðræði frá samræðuformum sem einkennast af þáttum
sem eru andstæðir rökræðuhugmyndinni, svo sem kappræðu og hernaðarlist
þar sem leitast er við að ráða málefni til lykta og takast á við viðmælandann og
áheyrendur almennt með allt öðrum hætti en í réttnefndri rökræðu.
4. I rökræðu móta ólíkir hópar sér sameiginlega hugmynd um almanna-
hag.
Sterk túlkun: I rökræðu getum við komið okkur saman um í hverju al-
mannahagsmunir felast og veita okkur viðmið um ágæti einstakra ákvarðana.
Veik túlkun: Höfuðatriðið er ekki að hafa efnislegar hugmyndir um al-
mannahagsmuni heldur skýrar hugmyndir um sanngjarna málsmeðferð sem
gerir okkur kleift að leiða ágreining um sameiginleg hagsmunamál til lykta.
Þar með er ekki sagt að menn séu einhuga um niðurstöður heldur um það
með hvaða hætti og á hvaða forsendum tekist er á við ágreining. Almanna-
hagsmuna er best gætt með því viðhalda skilyrðum frjálsrar og upplýstrar
rökræðu þar sem þátttakendur temja sér að miða við sjónarhorn borgarans og
brjótast þar með út úr sjóndeildarhring einkahagsmuna.12
Það sem ég hef sagt hér út frá tiltölulega veikri túlkun á meginhugmynd-
11 Sbr. afstöðu J. Cohens, „Deliberation and Democratic Legitimacy“, J. Bohman & W. Rehg, ritstj. Deliberative
Democracy, s. 67-91
12 Jon Elster kallar þetta „to adopt a civic standpoint“, „The Market and the Forum: Three Varieties of Political
Theory“, J. Bohman & W. Rehg, ritstj. Deliberative Democracy, s. 3-33.
263