Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2007, Page 268

Hins vegar skiptir það meginmáli fyrir rökræðulýðræði að upplýst rökræða
skili sér til þeirra sem taka ákvarðanir og þeir sýni virðingu fyrir rökum og stað-
reyndum mála en hunsi ekki skipulega upplýsta rökræðu eins og til að mynda
var áberandi bæði í íraksmálinu og í gagnagrunnsmálinu (þar sem ráðherrar
sögðust beinlínis ekki þurfa að hlusta á sjálfskipaða sérfræðinga úti í bæ). Það
kynni einnig að efla rökræðulýðræði að bæta faglegt stoðkerfi þingsins þannig
að ígrundun þingmanna væri betur undirbyggð með faglegum rökum.
I varnarrökunum hvíldi megináherslan á því að haga lýðræðislegri stjórn-
skipan þannig að tempra megi valdið og hindra misbeitingu þess. Frá sjón-
arhóli rökræðulýðræðis er þetta ein meginforsenda þess að rými skapist fyrir þá
ígrundun sem er nauðsynlegur undanfari pólitískra ákvarðana. Pólitísk rökræða
getur einungis þrifist í andrúmslofti stjórnskipunar þar sem framkvæmdavaldi,
löggjafarvaldi og dómsvaldi er haldið vel aðskildu og fjölmiðlar starfa á sjálf-
stæðum forsendum bæði gagnvart stjórnvaldinu og þeim efnahagslegu öflum
sem stöðugt leitast við að ráðskast með almenningsálitið og almannavilja.
Eg ítreka því enn þá niðurstöðu mína að ekki er vænlegt að sjá rökræðulýð-
ræði sem einhvers konar nýjan lýðræðisvalkost heldur sem ákjósanlega end-
urbótaleið sem miðar að því að styrkja lýðræði sem stjórnskipun og lýðræði
sem ákvörðunaraðferð þannig að stjórnvaldsákvarðanir verði vitrænni og bet-
ur ígrundaðar. Einungis með endurbótum almennra stjórnsiða verður best
stuðlað að hugsjóninni um lýðræði sem skynsamlega sjálfstjórn lýðsins.
VI
Loks langar mig til að nefna dæmi um það hvernig vinna má í anda rökræðu-
lýðræðis í samfélaginu þegar tekist er á við erfið úrlausnarefni á sviði lífsið-
fræði. Eftir því sem fleira er hægt að gera í heilbrigðisþjónustu því brýnna hef-
ur það verkefni þótt að setja því mörk hvaða heilbrigðisþjónusta er greidd úr
sameiginlegum sjóðum og hver ekki. Menn hafa leitast við að skerpa fyrir sér
ákveðnar viðmiðanir fyrir slíkar ákvarðanir sem oft eru kenndar við markvissa
forgangsröðun í heilbrigðisþjónustu.15 Til einföldunar má skipta þeim í þrjá
15
Ég ræði þessi efni ítarlega í 6. kafla Siðfrœði lífr og dauða. Erflðar ákvarðanir í heilbrigðisþjónustu (Reykjavík:
Siðfræðistofnun og Háskólaútgáfan 1993/2003). Sjá einnig grein mína „Réttlæti eða samstaða í heilbrigðisþjón-
266