Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2007, Side 271

Gunnlaugur A. Jónsson
Paradísarmissir í nokkrum helfararkvikmyndum
I þessari grein er kastljósinu beint að þvi hvernig stefið paradísarmissir kemur jyrir í nokkrum
helfararkvikmyndum frd ólíkum tímum. Trúarlegt og siðferðilegt efni er ofi dberandi í kvikmynd-
um sem fialla um þennan atburð sem er einhver sá óhugnanlegasti sem mannkynssagan kann frd
að segja. Stundum er um að ræða beinar vísanir í trúarlegt efni eða biblíulega texta. I öðrum
tilfellum eru skírskotanirnar ekki eins augljósar en reynast til staðar þegar dýpra er skyggnst. I
helfararkvikmyndum er óhugnaður helfararinnar slíkur að hið eðlilega líf sem áður var tekur
auðveldlega á sig myndparadísarástands.
Ólýsanlegur viðburður
Fjölmargir sem kynntust helförinni af eigin raun hafa látið þá skoðun í ljós að
það sem þar átti sér stað hafi í raun og veru verið þess eðlis að tungumál festi
ekki fang á því, nægi einfaldlega ekki til að lýsa því.
Sjálfur Nóbelsverðlaunahafinn Elie Wiesel (f. 1928), sem þó hefur samið
hvað áhrifamestu bækurnar um þessa óhuganlegu og ólýsanlegu reynslu, hef-
ur látið slíka skoðun í ljós.
I formála sem Wiesel hefur ritað að einni ítarlegustu og vönduðustu bók
sem skrifuð hefur verið um helfararkvikmyndir byrjar hann á því að vitna
með eftirfarandi hætti í ummæli þekkts lærimeistara hasídím Gyðinga: „Til er
sannleikur sem ekki verður tjáður með orðum. Það er líka til dýpri sannleikur
sem þögnin ein fær miðlað og loks er það sem alls ekki verður tjáð, ekki einu
sinni með þögninni.“'
Það er greinilegt að Wiesel álítur helförina tilheyra síðastnefnda sviðinu.
Þarna er kveðið fast að orði.
Þrátt fyrir það að margir hafi í þessum efnum tjáð sig með svipuðum hætti
og Wiesel þá hafa þeir, eins og hann, fundið sig knúna til að reyna að koma
orðum að því sem gerðist. Einna áhrifamestur í þeim hópi var efnafræðingur
1 Wiesel, Foreword 2003, xi.
269