Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2007, Page 276

sem er svo óheppin að vera Gyðingur og er send í útrýmingarbúðir nasista
ásamt foreldrum sínum sem láta þar lífið.12 Sjálfri tekst henni að forðast þau
örlög þar sem að læknir búðanna miskunnar sig yfir hana og gefur henni föt
og nafn nýlátinnar stúlku sem ekki var Gyðingur. Nafn hennar var Nicole.
Myndin hefst á því að aðalpersóna myndarinnar, unglingsstúlkan, Edith
er í kennslustund í píanóleik. A leið heim úr einktatímanum sjáum við hana
borða epli og síðan kasta því frá sér þegar hún hefur gengið upp tröppur sem
liggja upp á aðra götu. Þau eru ófá dæmin í kvikmyndasögunni þar sem epli er
nýtt til að skapa tengsl við paradísarstefið. Mér sýnist augljóst að nákvæmlega
það er á ferðinni hér.
Píanótíminn stendur fyrir menninguna og hina óspilltu paradísartilveru.
Edith hefur ekki fyrr kastað frá sér eplinu þegar hún sér hvar þýskur her-
mannabíll stendur á götunni og verið er að reka Gyðinga upp í bílinn. Meðal
þeirra eru foreldrar hennar. Hún kallar á þau og hleypur síðan til þeirra, þvert
gegn ráði ýmissa viðstaddra, og það verður til þess eins að hún er einnig sett
upp í bifreiðina sem flytja mun þá á vit óvissra örlaga.
Skömmu síðar sjáum við hvar hún sjálf er á leið með lest í átt til útrým-
ingarbúða. Fyrsta kvöldið í útrýmingarbúðunum sjáum við hana halda á litlu
barni, góðmennskan skín úr andliti hennar og allt hennar háttarlag lýsir mik-
illi umhyggju fyrir börnunum. Þegar ungur drengur segist hafa heyrt að það
eigi að drepa öll börnin og allt gamla fólkið ákveður hún að freista þess að
flýja-
Edith/Nicole13 er hún flutt í aðrar búðir þar sem hún sætir miklu harðræði.
Smám saman leiðir ótti hennar við dauðann til þess að hún grípur tækifæri
sem henni býðst til að gerast Kapo.
Þar með hefur hún í raun gengið í lið með óvinunum, víðsfjarri sinni
paradísartilveru. Raunar leiðir niðurlag myndarinnar í ljós að samstaða henn-
ar með óvinunum reynist ekki síðasta orðið. En ekki er ástæða til að fara frekar
út í þá sálma hér.
12 Jerry Vermilye, Great Italian Films, s. 1994, 100-102.
13 Nafnið Edith minnir á nafn Edensgarðsins og það er því sláandi þegar Edith fær nýtt nafn Nicole. Hún er
sannarlega ekki lengur í neinum Edensgarði. Trúlega er hér þó ekki um að ræða annað en tilviljun frekar en að
handritshöfundur hafi beinlínis haft í huga að skapa þau hugrenningatengsl sem óneitanlega geta vaknað um
tengsl við Edens- og paradísarmissi í tengslum við nafnbreytinguna.
274