Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2007, Blaðsíða 74

Erindi mitt í þessari grein einskorðast við að rökstyðja þá skoðun að rétt
sé að hafa ein hjúskaparlög hér á landi sem gildi án aðgreiningar fyrir bæði
samkynhneigð pör og gagnkynhneigð.2^ Fordómar vegna kynhneigðar eru
hluti sögu okkar og menningar. Umræða um hjónaband samkynhneigðra
byrjar því ekki á hlutlausum reit heldur hefst í reynslu homma og lesbía
af óréttlæti, mismunun og jafnvel ofbeldi.26 Ein hjúskaparlög sem miðast
við hið sameiginlega hjá öllu fólki sem hyggst stofna til lífssambands tel
ég að vinni gegn lífsseigum fordómum vegna kynhneigðar og stuðli að rétt-
látara samfélagi. Slík lög væru í samræmi við jafnræðisreglu 65. greinar
stjórnarskrárinnar og við hæfi að setja á Evrópuári jafnra tækifæra.22
Jafnræðisreglan er ein af grundvallarreglum um mannréttindi og jafn-
framt helsta undirstaða íslenskrar stjórnskipunar. Ég geng út frá henni og
legg áherslu á að persónur sem stofna til hjúskapar annars vegar og stað-
festrar samvistar hins vegar eru í sömu aðstæðum. Ásetningur þeirra er hinn
sami: að stofna til kærleiks- og lífssambands, deila lífi og kjörum. Eins og
nú má Ijóst vera er hugtakið jafnræði í brennidepli í grein minni. Ég hyggst
kafa dýpra ofan í þetta hugtak og vekja athygli á sígildu efni sem ætíð ber
að hafa til hliðsjónar við lagasetningar af hvaða tagi sem er. Hér á ég við
Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna og þær hugsjónir um jafn-
rétti sem innbyggðar eru í fyrstu tvær greinar hennar annars vegar, og ný-
legt efni frá Alþjóðaheilbrigðistofnuninni (WHO) hins vegar, þar sem
þjóðir heims eru hvattar til að stuðla að kynferðislega heilbrigðu samfélagi
undir formerkjum jafnréttis. Viljayfirlýsing eins og Mannréttindasáttmál-
inn er vissulega ekki bindandi fyrir lagasetningar ríkja heims en í hann má
sækja hvatningu til að halda áfram hinni sístæðu vinnu við sköpun rétt-
látara samfélags þar sem barist er gegn mismunun og ranglæti.
Ég tek ekki afstöðu hér til lagatæknilegrar útfærslu ef af þessu yrði. Til þess eru aðrir mun færari.
Vísa ég sérstaklega til niðurstöðu sænsku rannsóknarinnar Aktenskap fór par med samma kön.
Vigselfrágor um það mál en þar hefur mikil vinna þegar farið fram, sjá á slóðinni http://
www. regeringen. se/sb/d/108/a/79062
26 Áherslan á ein hjúskaparlög nú er ekki síst tilkomin vegna sögulegra fordóma og ofbeldis í garð
homma og lesbía. Samkynhneigt fólk var meðal íyrstu hópa sem sendir voru í útrýmingarbúðir
nasista. Ef slík saga væri ekki staðreynd og ef fordómar væru ekki enn til staðar teldi ég ekki
þörf á að undirstrika svo sterklega hið sameiginlega með samkynhneigðu og gagnkynhneigðu
fólki. En í samfélagi og menningu þar sem enn er lögð áhersla á að aðgreina þessa tvo hópa
vegna mismunandi kynhneigðar ber siðfræðilega nauðsyn til slíks.
27 Sbr. inngang þessarar greinar.
72