Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2007, Blaðsíða 155

ins. I þeirri bók gætir harðrar þjóðfélagsádeilu og skáldskapurinn verður
að beittu baráttutæki í höndum Snorra. Heiti bókarinnar undirstrikar þann
þunga gagnrýni- og baráttutón sem þar kemur fram. A Gnitaheiði lá óvætt-
urin Fáfnir á gullinu sem rænt var frá dvergnum Andvara og flutti með sér
bölvun og dauða. Hér vísar heitið til þess stríðsgróða sem Islendingar höfðu
selt frelsi sitt fyrir og auðvaldsþjóðfélagsins sem komist hafði á í landinu
í kjölfar þess.21 Hefur höfundur þessarar greinar bent á að ekki sé langsótt
að líta á Gnitaheiði sem myndhverfmgu fyrir Miðnesheiði.22 í bókinni gæt-
ir mikils geigs yfir því ástandi sem ríkir í heiminum. Hjá hinu bjartsýna
skáldi sem birtist í Kvœðum gætir nú ótta. Þó er einnig að finna dul og inn-
hverf ljóð í bókinni. Af þeim sökum rýfur hún ekki samhengið í kveðskap
Snorra.23 Athyglisvert er líka að þrátt fyrir að Snorri deili víða í ljóðum
bókarinnar á einstök söguleg fyrirbæri, ákvarðanir eða atburði setur hann
gagnrýni sína þannig fram að hún öðlast almenna skírskotun. Þetta brýtur
ekki brodd af hinum pólitíska ádeiluboðskap bókarinnar heldur varnar því
að ljóðin verði pólitískur nytjakveðskapur sem úreldist með breyttum að-
stæðum. Ljóðin í bókinni hafa líka flest staðist tímans tönn þótt átakalínur
hafi breyst.2/1 Greinir það ljóð Snorra frá ýmsu í ádeilukveðskap þessa tíma.
Tvær síðari bækur Snorra (Lauf og stjörnur (1966) og Hauströkkriðyfir
mér (1979)) einkennast síðan af aukinni afstæðishyggju, vaxandi heim-
spekilegri dýpt og sátt skáldsins við aðstæður sínar.2^ I Laufum og stjörnum
fjarar baráttuandinn út þrátt fyrir að kalda stríðið stæði enn við útkomu
hennar. Þar gætir ákveðinna vonbrigða. Það tekur að nýju að bera á inn-
hverfari tóni þar sem hugsýn um draumaland sem felur í sér upphafningu
veruleikans tekur við af hugsjóninni um að hin félagslega barátta sem háð
var í Á Gnitaheiði beri áþreifanlegan árangur í skjótri svipan eða jafnvel
yfir höfuð. Meginboðskapur bókarinnar felst í því að heill mannsins felist
í samhljómi hans við náttúruna. Með þessari bók verða ný hvörf sem binda
21 Völsunga saga 1943:30-68 (14.-30. kap.). HelgaKress 1981: 147. íslensk bókmenntasaga 2006
(5): 101-102 (Silja Aðalsteinsdóttir).
22 Hjalti Hugason 2006: 73-74.
23 Helgi Hálfdanarson 1955: 79. Páll Valsson 1990: 150, 161, 175-176, 180. Hjörtur Pálsson
2006: 25, 29.
24 PállValsson 1990: 168, 175
25 Hjalti Hugason 2006: 71-74.
153