Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2007, Blaðsíða 82

Hið sammannlega og sameiginlega öllum mönnum er tjáð í Mannrétt-
indayfirlýsingunni með því að undirstrika fæðingu mannsins í þennan heim
sem mikilvægan atburð svo og þá eiginleika sem fylgja því að fæðast mann-
eskja. Þessir eiginleikar gera manneskjuna verðuga sem slíka. Að fæðast sem
manneskja felur í sér möguleika til blómstrunar sem öllum manneskjum
ber að eiga jafnt tilkall til.44 Og til þess eru mannrétttindi: að standa vörð
um þennan rétt sérhverrar manneskju. Hugtakið réttindi er annað grund-
vailar siðferðilegt hugtak sem á sér beina samsvörun í hugtakinu skylda,
því siðferði gengur út frá gagnkvæmni. Gangi maður út frá þeirri kröfu að
viðurkenna beri jöfn réttindi allra til að lifa án mismununar í samfélaginu
þá felur það í sér að sérhver einstaklingur hefur rétt til að fara fram á virð-
ingu fyrir þessum atriðum en jafnframt skyldu til þess að viðurkenna og
virða rétt annarra til þess sama.
V. Frelsi og réttindi
í þessum kafla, vil ég hnykkja á mikilvægi hugtaksins frelsi. Frjálsræði eða
frelsi er sannarlega eitt kjarnahugtaka Mannréttindayfirlýsingarinnar.
Hvaða merkingu má leggja í hugtakið frelsi í fyrstu grein yfirlýsingarinn-
ar og hvernig tengist frelsi forsendunni um gildi sérhvers manns? Svar mitt
er að frelsishugtakið tengist hugmyndinni um möguleika mannsins til að
ná persónulegum markmiðum í lífi sínu. Af forsendunni um að allar mann-
eskjur hafi frá fæðingu sama gildi leiðir að öllum manneskjum ber frjáls-
ræði til að móta líf sitt sjálfar. Hér má þó fara tvær túlkunarleiðir: önnur
er sú að skilja frelsi þrengri skilningi, sem eingöngu formlegt, hin að skilja
það sem efnislegt og raunverulegt. Velji maður fyrri túlkunina nægir að
engar lagalegar hindranir séu beinlínis til staðar í samfélaginu sem hindri
fólk í þessu. Velji maður síðari túlkunina ber samfélaginu siðferðileg skylda
til að skapa jákvæðar forsendur sem hjálpi fólki til að njóta mannréttinda
sinna.
44 Orðalagið að blómstra í þessu samhengi er fengið frá femínískum guðfræðingum en fjölmargar
þeirra hafa notað þessa líkingu þegar þær gagnrýna að konur hafi ekki notið mannréttinda til
að fá að blómstra sem manneskjur. í hnotskurn má segja að markmið femínískrar guðfræði sé
að tryggja mennska blómstrun kvenna (the human flourishing of women).
80