Morgunblaðið - 01.07.2015, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. JÚLÍ 2015
Hér er vikið að grein
Óla Grétars Blöndal
Sveinssonar, fram-
kvæmdastjóra þróun-
arsviðs Landsvirkj-
unar, í Fréttablaðinu
23. júní 2015. Fyr-
irsögn greinarinnar
var: „Sæstrengur
þyrfti ekki að kalla á
stórfelldar virkjanir.“
Óli Grétar leitast við
að rökstyðja staðhæfingu fyrirsagn-
arinnar í greininni, en ég er ósam-
mála ýmsu sem kemur fram hjá hon-
um.
Landsvirkjun hefur síðastliðin
fimm ár haft til endurskoðunar áætl-
anir um sæstreng frá Íslandi til
Bretlands og áformar að ljúka verk-
inu á næstu 2-3 árum, samkvæmt
frásögn Óla Grétars. Þó er ekki enn
komin fram áætlun um sjálfa fram-
kvæmdina, en það er algjör forsenda
vitrænnar umræðu um málið. Nauð-
synlegt er að gefa sér forsendur um
flutningsgetu, fjölda leiðara, land-
tökustaði, staðsetningu áriðils- og
afriðilsstöðva, aðferð við niðurlagn-
ingu kapalsins, niðurgröft í sjávar-
botninn og/eða grjótvarnir á leiðinni
og þannig mætti lengi telja. Vonandi
fer kostnaðaráætlun að líta dagsins
ljós á næstunni?
Óli Grétar telur að orkuþörf til út-
flutnings um sæstreng frá Íslandi til
Bretlands muni verða 5 TWh/ári, en
tilurð þessarar orku væri með eftir-
farandi hætti: „Strönduð orka“
vegna einangrunar íslenska raf-
orkukerfisins 2,0 TWh/ári. Vindorka
og smærri jarðvarma- og vatnsafls-
virkjanir 1,5 TWh/ári. Hefðbundnir
orkukostir – vatnsafl og jarðvarmi
1,5 TWh/ári.
Skoðum nú hvern lið fyrir sig.
Strönduð orka
Strönduð orka upp á 2,0 TWh/ári,
sem Óli Grétar nefnir, hefur jafnan
verið kölluð umframorka. Í fram-
setningu Landsvirkj-
unar á síðustu miss-
erum hefur komið fram
eftirfarandi greining á
þessari umframorku:
Stækkanir núverandi
virkjana 0,5 TWh/ári.
Ótrygg orka vegna
breytilegs rennslis 0,6
TWh/ári. Óseld orka
0,5 TWh/ári. Ótekin
orka 0,4 TWh/ári.
Samkvæmt þessu er
ekki gert ráð fyrir inn-
flutningi á raforku til
Íslands og er ég alveg sammála því.
Það væri áhugavert að sjá mat
Landsvirkjunar á breytileika (óvissu
eða líkindadreifingu) þessara talna.
Það gæti orðið liður í að áætla nýt-
ingu sæstrengsins, en varla getur
verið arðbært að keyra hann á lág-
um nýtingartíma.
Vafasamt er að við núverandi að-
stæður verði hagkvæmt að auka afl
starfandi virkjana nema þá helst
Búrfellsvirkjunar. Nær væri að nota
fjármagnið í að reisa vatnsaflsvirkj-
anir á nýjum virkjunarstöðum.
Óljóst er hvort stækkanir á núver-
andi virkjunum mundu verða full-
gildir aðilar að breska kerfinu fyrir
mismunargreiðslu (CfD Contract
for Difference). Fullgildir aðilar að
kerfinu eru aðeins nýjar kolefn-
islausar virkjanir og þarf að gera
sérstakan samning um hverja og
eina. Alls óvíst er og reyndar hverf-
andi líkur á að orkuframleiðsla í
þeim flokkum, sem Óli Grétar nefnir
í flokknum strönduð orka, muni
komast að í breska CfD-kerfinu.
Þetta skiptir sköpum því verð, sem
þar er boðið upp á, getur verið um
200% hærra en gengur og gerist á
hinum almenna heildsölumarkaði.
Vindorka og smærri jarð-
varma- og vatnsaflsvirkjanir
Til að framleiða 1,5 TWh/ári í
vindorku þarf vindlund(i) upp á um
500 MW. Nær óhugsandi er annað
en að samhliða því þurfi að reisa
dælustöð í nágrenni vindlundanna.
Með dælustöð væri skrykkjótt fram-
leiðsla vindstöðva notuð til að dæla
vatni frá neðra lóni í efra lón en stýr-
anleg raforka síðan framleidd sam-
kvæmt þörfum markaðar með því að
láta vatnið falla gegnum vatnshverfil
frá efra lóni til baka niður í neðra
lón. Nýjar dælustöðvar (pumped
storage) á Bretlandi eru fullgildir
aðilar að CfD-kerfinu fyrir mismun-
argreiðslur. Sama gildir um vind-
myllur á landi en þær þurfa að vera
>5 MW.
Með smærri jarðvarmavirkjunum
er átt við lághitavirkjanir og með
smærri vatnsaflsvirkjunum er vænt-
anlega átt við bændavirkjanir.
Breska CfD-kerfið fyrir mismun-
argreiðslur gerir ráð fyrir nýjum
vatnsaflsvirkjunum á bilinu 5-50
MW, en flestar bændavirkjanir á Ís-
landi verða að öllum líkindum minni
en 5 MW. Smávirkjanir í þessu
magni rísa væntanlega á löngu tíma-
bili og reyndar er vafasamt að stilla
þeim upp sem bakhjarli fyrir rekst-
ur á stóreflis sæstreng til Bretlands.
Hefðbundnir orkukostir –
vatnsafl og jarðvarmi
Óli Grétar gerir ráð fyrir að ein-
ungis 30% af orkunni þurfi að koma
frá stærri vatnsafls- og/eða jarð-
varmavirkjunum. Í ljósi þess, sem
komið hefur fram hér að framan, þá
þyrfti þessi hlutdeild að vera miklu
meiri.
Menn ættu að forðast að tala í fyr-
irsögnum um þetta mikilvæga hags-
munamál Íslendinga. Stærðar-
gráðan er slík að við verðum að tala
af ábyrgð þegar kostir og gallar, af-
rakstur og áhættuþættir eru metnir.
Athugasemdir við grein
Óla Grétars um sæstreng
Eftir Skúla
Jóhannsson »Menn ættu að
forðast að tala í
fyrirsögnum um þetta
mikilvæga hagsmuna-
mál Íslendinga.
Skúli Jóhannsson
Höfundur er verkfræðingur.
Ástæða er til að láta í ljós óánægju
með að hópur fólks sá ástæðu til að
trufla þjóðhátíðarhöld á Austurvelli
með hávaða og frammíköllum þann-
ig að ræðuhöld sem fram fóru kom-
ust tæpast til skila. Auðvitað er það
sjálfsagður réttur fólks að efna til
mótmæla en manni finnst ástæða
til að láta þjóðhátíðardaginn í friði
hvað mótmæli snertir. Við Íslend-
ingar höfum ástæðu til að gleðjast
yfir því að búa við frelsi og lýðræði.
Ekki eru allar þjóðar það lánsamar.
Það er ljóst að einhver óánægja
virðist enn krauma undir niðri í
þjóðfélaginu. Einhver hópur fólks
virðist enn reiður í tengslum við
hrunið en reiði er aldrei góður
förunautur þó í sumum tilvikum
geti hún verið skiljanleg. Það er í
það minnsta ljóst að þjóðhátíð-
ardagurinn er ekki rétti dagurinn
til að vera með mótmæli og trufla
hátíðarhöld og helgi dagsins.
Sigurður Guðjón Haraldsson.
Lofið fær Roadhouse
Leið okkar lá á veitingastaðinn
Roadhouse á Snorrabraut hér um
daginn og viljum við þakka fyrir
góðan mat og æðislega þjónustu.
Mælum við eindregið með staðnum
enda alveg til fyrirmyndar.
Guðberg og Úlla.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Mótmæli
Austurvöllur Mótmæli á 17. júní.
Nýlega var haldinn
aðalfundur Byggða-
safnsins í Skógum og
héraðsnefndar Rang-
æinga. Við erum stolt
af safninu en þangað
sækja rúmlega 62.000
gestir árlega og er
rekstur safnsins fyrir
nokkru orðinn sjálf-
bær. Hagnaður er af
rekstri safnsins árið
2014 upp á tæplega 30 milljónir
króna. Alls störfuðu 29 manns við
safnið á síðasta ári. Kynning-
arbæklingur safnsins er á níu
tungumálum og fjölbreytni sýn-
ingarmuna ótrúleg. Enn er unnið
að því að bæta aðstöðuna, nýtt
anddyri, gestamóttaka og salern-
isaðstaða er í byggingu. Þeim
framkvæmdum lýkur í lok október
á þessu ári. Fyrir skemmstu var
tekin í notkun um 1.400 m²
geymslu- og verkstæðisbygging
fyrir gamlar vélar og tæki. Viðar
Bjarnason staðarráðsmaður var
yfirsmiður þeirrar framkvæmdar,
sem tókst í alla staði vel. Umræð-
ur eru um rekstrarform safnsins
þar sem með lögum frá 2011 heyr-
ir starfsemi héraðsnefnda, í þeirri
mynd sem verið hefur, brátt sög-
unni til. En héraðsnefndir Vestur-
Skaftfellinga og Rangæinga eru
eigendur Skógasafns
og jarðarinnar Ytri-
Skóga. Ekki er
ósennilegt að safnið
verði sjálfseign-
arstofnun í framtíð-
inni.
Brautryðjandinn
Þórður Tómasson lét
formlega af störfum
við safnið á síðasta ári
eftir 55 ára starf. Í
ársskýrslu safnsins
segir framkvæmda-
stjórinn Sverrir
Magnússon m.a. um Þórð: „Hann
má án nokkurs vafa kalla föður
Byggðasafnsins í Skógum enda
átti hann drjúgan þátt í að koma
safninu á legg á sínum tíma og
hlúa að því á alla lund.“ Ljóst er
að Þórður hefur bjargað ómet-
anlegum menningarverðmætum
frá glötun og ber Byggðasafnið í
Skógum því glöggt vitni. Þórði
verður seint fullþakkað hans mikla
og góða starf. Sverrir Magnússon,
framkvæmdastjóri safnsins, tók
við því starfi árið 1999. Skógasafn
hefur stækkað og starfsemin
breyst mikið á þeim tíma. Sam-
göngusafnið er afar merkilegt
safn. Þar er m.a. að finna nokkra
af elstu bílum landsins, gamlar
vinnuvélar sem notaðar voru við
vegagerð, fjarskiptatæki af öllum
gerðum og símaminjasafn, allt frá
100 ára gömlum símtækjum til nú-
tímalegra „gemsa“ og snjallsíma.
Einn af föstum þáttum í starf-
semi safnsins er djasshátíðin
„Djass undir Fjöllum“. Þar troða
gjarnan upp þekktustu djass-
tónlistarmenn landsins. Að þessu
sinni verður hátíðin haldin 18. júlí
nk. og er tileinkuð sænsku djass-
söngkonunni Monicu Zetterlund.
Hver segir að menningar-
starfsemi geti ekki verið arðsöm?
Skógasafnið er glöggt dæmi um
slíkt. Þangað sækja bæði íslenskir
og erlendir ferðamenn svo úr
verður skemmtileg blanda gesta
innan um sögulegar íslenskar
minjar. Ástæða er til að hrósa öllu
því góða fólki sem þar starfar og
hefur byggt upp sérstakan menn-
ingarheim sem nýtur mikilla vin-
sælda.
Skógasafn – arðbær
menningarstarfsemi
Eftir Ísólf Gylfa
Pálmason » Þórður hefur
bjargað ómetan-
legum menningarverð-
mætum frá glötun
og ber Byggðasafnið í
Skógum því glöggt
vitni. Honum verður
seint fullþakkað.
Ísólfur Gylfi Pálmason
Höfundur er sveitarstjóri Rangár-
þings eystra og formaður stjórnar
Byggðasafnsins í Skógum.
Ráðherra mennta-
mála hefur tilkynnt
að stytta skuli fram-
haldsskólann úr fjór-
um árum í þrjú.
Helstu rök hans eru
að mér skilst þau að
með því móti komist
íslensk ungmenni
fyrr í háskóla og þar
með fyrr út í atvinnu-
lífið og því fylgi allra
hagur og gróði.
Stuðningsrök hans eru einnig að
þannig sé þetta í þeim löndum
sem við viljum bera okkur saman
við, annars staðar á Norður-
löndum og í Evrópu og Bandaríkj-
unum. Þar útskrifast börnin með
stúdentspróf 18 ára en hér 19 ára
í fyrsta lagi.
Talsverð umræða hefur verið
um hvort þessi breyting sé til góðs
og hvort styttingin verði ekki til
þess að rýra gildi stúdentsprófsins
eða alltjent minnka námsefnið um
sem nemur einu kennsluári og
komi þá niður á undirbúningi nem-
enda fyrir framhaldsnám. Ráð-
herra hefur svarað því til að svo
verði ekki heldur skuli náminu
þjappað betur saman, skólatíminn
lengdur og hluti námsefnisins
færður á grunnskólastigið.
Nú er ég nýkomin frá Svíþjóð
þar sem ég var viðstödd útskrift
hálfsænskrar sonardóttur minnar
úr menntaskóla þar. Í framhaldinu
varð mér hugsað til verðandi
breytinga og undrast að það er
líkt og gleymst hafi að bera saman
aðstæður nemenda á Íslandi og
þeirra í nágrannalöndunum sem
ráðherra er svo mikið í mun að við
fylgjum eftir.
Í Svíþjóð, og eftir minni vitund í
flestum Evrópulöndum, borgar
ríkið eða sveitarfélögin allan
kostnað nemenda í framhaldsskól-
anum. Nemandinn þarf ekki að
greiða skólagjöld, hann þarf ekki
að kaupa námsbækurnar, hann er
í fríu fæði þegar hann er í skól-
anum og hann fær fríar ferðir í
skólann komist hann ekki hæglega
gangandi. Af þessu leiðir að nem-
andinn þarf ekkert að hugsa um
annað en námið. Ungmennin þurfa
ekki einu sinni að vinna í sumarfríi
sínu sem er þó rúm-
lega tveir mánuðir.
Nei, ungmennin í Sví-
þjóð fara í sumarfrí
með foreldrum sínum
sem borga fyrir þau í
fríinu. Sama gildir um
önnur frí, en Svíar
gefa börnunum einnig
viku frí á haustönn og
annað á vorönn (sport-
lov) sem ætluð eru til
samvista með fjöl-
skyldunni. Ég ræddi
þetta nokkuð við þær
sonardætur mínar þrjár sem allar
eru á framhaldsskólaaldri. Ég
sagði þeim að á Íslandi ynnu nem-
endur ekki aðeins á sumrin og í
öðrum leyfum heldur ynnu nánast
allir framhaldsskólanemar með
skólanum, meira eða minna, til
þess að sjá sér farborða. Þær urðu
eitt spurningarmerki og spurðu:
Hvenær læra þau fyrir skólann?
Það sérkenni íslenskra ung-
menna miðað við þau í nágranna-
löndunum að hafa gengið í lífsins
skóla meðfram hinum bóklega,
eins og Þráinn Bertelsson flutti
eitt sinn um skemmtilegan út-
varpspistil, verður líklega liðin tíð.
Ungmennin hafa þá ekki kynnst
atvinnulífinu, hvað þá að fara til
útlanda í jarðarberjatínslu, læra
að sjá um sig sjálf og kynnast öðr-
um þjóðum.
Spurning mín er: Hver á að
borga fyrir kostnaðinn af skóla-
göngunni fyrst börnin þurfa nú að
læra í stað þess að vinna með
skólanum? Svo má líka spyrja:
Hverjir eiga að vinna helgarvinn-
una í Bónus og Krónunni, baka
pitsurnar og þjóna til borðs á veit-
ingastöðunum á kvöldin ef börnin
eiga bara að sinna náminu í heil
þrjú ár?
Hvenær læra þau
fyrir skólann?
Eftir Maríu Önnu
Þorsteinsdóttur
María Anna
Þorsteinsdóttir
» Í nágrannalöndum
okkar fellur enginn
kostnaður vegna fram-
haldsskólanáms á nem-
endur heldur kostar
ríkið námið.Verður
það einnig hér?
Höfundur er framhaldsskólakennari.
Morgunblaðið/Styrmir Kári