Jökull - 01.12.1967, Síða 86

þessara ferða var að ná sýnum af vetrarlaginu
áður en veruleg bráðnun hófst, en í síðustu
ferðinni, sem farin var gangandi 11.—14. ágúst,
voru sýni tekin með borun.
Raunvísindastofnunin fékk ennfremur vatns-
sýni úr 3,16 m djúpu sniði frá Bægisárjökli,
sem háskólanemarnir Helgi Björnsson og Jó-
hann Sigurjónsson tóku, en þeir unnu þar við
rannsóknir á jöklinum.
I Bandaríkjunum hefur verið unnið nokkuð
að tvívetnismælingum á tempruðum jöklum.
Niðurstöður mælinganna hafa sýnt, að á vorin
hafa verið tiiluverðar sveiflur í tvívetnisstyrk
vatnsins í síðasta vetrarlagi, en þessar sveiflur
minnka, er líður á sumar. Ennfremur eru
sveiflurnar mjög litlar í eldri lögum. Þessi út-
jöfnun hefur verið skýrð með því, að sumar-
úrkoman frjósi að nokkru leyti í snjónum og
hafi hún þau áhrif, að sveiflurnar í tvívetnis-
styrknum minnki. Einnig hefur verið rætt,
hvort bein ísótópaskipti milli vatns og íss gætu
valdið þessari útjöfnun, en talið er, að þau
skipti séu svo hæg, að þau geti á engan hátt
valdið mikilli útjöfnun.
Mælingar Raunvísindastofnunarinnar hafa
hins vegar sýnt, að útjöfnunin verður vart
skýrð með öðrum hætti en ísótópaskiptum milli
regn- og leysingarvatns og íss á sumrin, og
styðja bæði tvívetnis- og þrívetnismælingar
þessa niðurstöðu.
Til að kanna nánar ísótópaskipti milli vatns
og íss við seitlun leysingarvatns gegnum snjó,
var gerð tilraun í rannsóknarstofu, þar sem
60 cm langt glerrör (þvermál 3 cm) var fyllt
með fínkornóttum snjó og einangrað vel að
ofan. Neðri hluti rörsins var kældur með ís-
vatni. Snjósúlan bráðnaði smátt og smátt ofan
frá og liripaði leysingarvatnið gegnum súluna,
og var safnað í glas því, sem lak niður úr rör-
inu. Af útliti súlunnar mátti sjá, að snjórinn
umkristallaðist og breyttist smám saman í gróf-
an ís. Tvívetnisstyrkur vatnsins, sem draup nið-
ur úr súlunni breyttist smám saman þannig,
að í fyrstu var vatnið verulega tvívetnissnauð-
ara en snjórinn í upphafi, en varð síðan æ
ríkari af tvívetni. Þessi tilraun sýnir ljóst, að
ör ísótópaskipti hljóta að vera milli leysingar-
vatnsins og snjósúlunnar.
Niðurstöður þessara mælinga hvetja mjög til
frekari athugana, sem gæfu örugga vitneskju
um ísótópaskipti milli vatns og íss í tempruð-
um jöklum. Með auknum skilningi á hegðan
vetnisísótópa i jökulís má vænta ýmissa að-
ferða, sem gætu komið að góðum notum við
rannsóknir á búskap jökla, hreyfingu íssins og
tengslum jökla við grunnvatnsrennsli.
Það mundi auðvelda mjög mælingar sem
þessar, ef hægt væri að ná með einfaldari hætti
snjó- og íssýnum, en nú er unnt, af nokkru
dýpi. Því er nú verið að smíða sérstakan bor,
bræðslubor, sem á að geta náð kjörnum af
nokkurra tuga metra dýpi. Bræðsluborinn er um
120 cm langt rör, sem er 7 cm að utanmáli.
Neðst á rörinu er lrringlaga rafhitari. Hann á
að bræða sig niður í gegnum snjó og ís og
gengur þá kjarni inn í rörið, sem er nærri
5 cm í þvermál. Neðst i rörinu liggja tvær
tennur að kjarnanum, og slíta þær kjarnann
sundur, þegar borinn er dreginn upp.
Aætlað er að reyna þennan nýja bor á Lang-
jökli í maí 1968, en síðan er ætlunin að fara
með hann í leiðangur á Vatnajökul fyrri hluta
júnímánaðar 1968. Verða þá væntanlega bor-
aðar með honum tvær 50 metra djúpar holur
og allmargar grynnri. Góðar vonir eru bundn-
ar við þessar boranir.
JÖKULL 17. ÁR
320