Jökull - 01.12.1994, Blaðsíða 63

Sigurjón Rist
Fæddur 29. ágúst 1917, dáinn 15. október 1994
Brautryðjandi í rannsóknum á náttúru þessa lands,
Sigurjón Rist, er látinn. Hann lagði grundvöll að
vatnamælingum hér á landi og mun það verk halda
nafni hans á lofti. I 40 ár vann Sigurjón af ósérhlífni
og fádæma kappi að því að koma upp og reka hverja
stöðina af annarri um allt land til mælinga á rennsli
straumvatna. Með mælingum sínum flýtti hann fyrir
þekkingu á vatnsafli og vatnafari landsins um nokkra
áratugi. Enginn annar en þessi mikli ferðamaður hefði
getað unnið þetta verk um og eftir miðja þessa öld.
Hann braust um vegleysur með tæki sín og búnað
meðan ferðalög um hálendið voru fátíð. Fyrst upp úr
1970 urðu samgöngur um hálendi landsins svo auð-
veldar að venjulegir menn gátu ráðið þar við þunga-
flutninga; raunar flýttu virkjanir á hálendinu, sem
fylgdu í kjölfar vatnamælinga, fyrir vegabótum !
Sigurjón lagði áherslu á að kanna vatnafar lands-
ins í öllum sínum margskipta ham og var óþreytandi á
ferðalögum til að mæla rennsli við allar þær aðstæður
sem upp koma hér á landi. Hann mældi jafnt rennsli
linda, vetrarrennsli á ísilögðum ám sem vatnavexti.
Hann hélt norður í land til þess að mæla stórflóð
þegar sumarleysingar á hálendi hófust af fullum krafti
eftir kalt vor, austur á land til þess að mæla skyndileg
haustflóð vegna stórrigninga á frosna jörð, upp í
Elliðaár og Sog þegar jarðstífla brast, um hávetur
kannaði hann þrepahlaup, þegar ísstíflur brustu hver
af annarri og flóðöldur mögnuðust þrep af þrepi.
Hann óð með jámstaf í hendi út í skaftfellsk jökul-
hlaup, inn í jakaflugið og það tók undir í fjöllunum
þegar stórgrýtið valt fram á árbotninum. Þegar berg-
spilda hmndi niður í Steinholtslón og hratt fram flóð-
bylgju náði Sigurjón að meta flóðtoppinn, sem á tíu
mínútum varð fimmfalt meðalrennsli Þjórsár.
Sigurjón dýptarmældi stöðuvötn landsins, reikn-
aði vatnsmagn þeirra og mat aðstöðu til þess að safna
og geyma þar vatnsforða. Hann kannaði ísalög í ám
og vötnum, vann að snjómælingum á hálendi og jökl-
JÖKULL, No. 44
61