Jökull - 01.12.1994, Blaðsíða 57

upp við gos í sjó undan Reykjanesi. Til samanburðar
voru valin sýni frá Surtsey, Lakagígum og Heimaey. I
öllum tilvikum er um að ræða gjósku úr myndunum
sem eru óharðnaðar og ekki ummyndaðar að neinu
ráði, flestar frá sögulegum tíma. Öll sýnin eru basísk
að samsetningu.
Gjósku má skipta í tvo flokka, magmatíska og
hýdrómagmatíska gjósku. Magmatísk gjóska myndast
við útþenslu kvikugasa í gosrás eða kvikustrókum, en
hýdrómagmatísk þegar kvika sundrast við gufu-
sprengingar sem verða þegar hún kemst í snertingu
við utanaðkomandi vatn (grunnvatn, sjó, jökulvatn).
Basískri gjósku sem myndast við magmatíska gos-
virkni má í aðalatriðum skipta í hawaiíska og strom-
bólska gjósku. Samkvæmt flokkunarkerfi Walkers er
sundrun kviku og útbreiðsla lausra gosefna í hawai-
ískum gosum minni en í strombólskum, og eru klepr-
ar einkennandi fyrir hawaiísk gos en gjall hins vegar
fyrir strombólsk gos. I athugun okkar voru notuð
strombólsk sýni frá Heimaey og Lakagígum. Hýdró-
magmatísk gjóska er yfirleitt mjög fínkoma og er út-
breiðsla hennar ávallt meiri en þeirrar magmatísku.
Glerkorn, yfirleitt lítið blöðrótt, með skörpum útlín-
um eru einkennandi fyrir þessa gjóskugerð.
Fimmtán gjóskusýni af sandstærð voru greind í
myndgreiningartæki dönsku jarðfræðistofnunarinnar í
Kaupmannahöfn, og var tekið slembisýni með 160
kornum úr hverju sýni. Reiknað var út flatarmál, um-
mál, mesta og minnsta lengd, hrjúfleiki, hringlögun
og ílengd hvers korns. Á grundvelli þessara formþátta
var hægt að greina á milli strombólskrar og hydró-
magmatískrar gjósku. Eru útlínur strombólsku gjósk-
unnar mun hrjúfari og kornin ílengri en hydrómag-
matísku gjóskunnar. Einnig komu fram eindregnar
vísbendingar um mun á gusthlaupsgjósku (base surge
tephra) og loftborinnar gjósku (air fall tephra). Eru
útlínur gusthlaupsgjóskunnar ávalari og ekki eins
hrjúfar og útlínur loftbornu gjóskunnar.
JOKULL, No. 44
55