Dagblaðið Vísir - DV - 28.11.2014, Blaðsíða 12

12 Fréttir Helgarblað 28. nóvember –1. desember 2014
B
jörgólfur Thor Björgólfs­
son, Björgólfur Guð­
mundsson, faðir hans og
Magnús Þorsteinsson,
stofnendur og eigendur
Bravo International­bjórverksmiðj­
unnar í Pétursborg seldu hana árið
2002 fyrir liðlega 40 milljarða króna.
Kaupandinn var Heineken og
ágóðinn ævintýralegur. Þeir eign­
uðust síðar Landsbankann þegar
hann var einkavæddur. Uppgang­
ur Björgólfs Thors var ævintýra­
legur í alþjóðlegu samhengi. Fallið
var mikið í hruninu og þar misstu
feðgarnir nær allt. Björgólfur Thor
gerir upp þennan tíma í nýrri bók,
Billions to bust – and back, og segir
frá uppgangi, háu falli og hvernig
honum tókst að halda velli og
hvaða lærdóm hann dró af ævin­
týralegri reynslu sinni. Með góð­
fúslegu leyfi er birtur hér hluti úr
þriðja kafla bókarinnar sem segir
frá útrás feðganna til Pétursborgar
og ótryggum aðstæðum í viðskipta­
lífi borgarinnar. Millifyrirsagnir eru
á vegum DV.
Uppgjör Björgólfs Thors
– Brot úr þriðja kafla bókarinnar:
Heilmikið af rugli hefur verið skrif­
að eða bloggað um svokallaða
tengingu mína inn í rússnesku
mafíuna, en mikill meirihluti
þess er ósannindi. Ég segi mikill
meirihluti af því það er hreinlega
ómögulegt að rekast ekki á það sem
Rússarnir kalla „bandítta“ þegar
maður er með starfsemi í landinu.
Fjölmiðlar vilja láta eins og samfé­
lagið í Rússlandi sé vel skipulagt og
það glími síðan við vel skipulagð­
an óvin sem heitir rússneska mafí­
an. Þetta er að mínu viti bara mýta.
Samfélagið í Rússlandi er nákvæm­
lega jafn lagskipt og hvar annars
staðar með endalausa undirhópa,
allt frá smáglæpamönnum til svika­
hrappa og spilltra einvaldsherra.
Þegar ég kom fyrst til Rússlands
var það helst óreiða sem einkenndi
hagkerfið og samfélagið í bland við
óreiðukennda glæpi. Hvað rúss­
nesku mafíuna varðar þá man ég
eftir grein í The Economist sem
birtist árið 1994 og sagði frá þre­
faldri lagskiptingu.
Vöðvastæltir á Benz
Fyrsta stigið eru stórir, vöðvastælt­
ir náungar í sportgöllum sem héldu
yfirleitt til í kringum sjoppur sem
seldu ódýrt áfengi og búið er að
banna núna. Annað stig eru ná­
ungar sem keyra um á Mercedes­
Benz­bílum með dökkum rúðum
og eru í símanum að semja um eitt­
hvað vafasamt. Þriðja stigið eru yfir­
völd sjálf, og þarna ertu kominn á
alvarlegasta stigið. Ég rakst aðeins
á fyrsta stigið á árunum 1993–94, og
síðan annað stigið á árunum 1995–
97 og 2000–01. En ég komst að­
eins tvisvar sinnum í snertingu við
þriðja stigið. Ég komst í kynni við
fyrsta stigið snemma eftir að ég kom
til Rússlands árið 1993 og reyndi að
endurlífga gamla, niðurnídda verk­
smiðju á útjaðri Pétursborgar sem
við ætluðum að nota til að fram­
leiða gosdrykki. Engum þótti slíkt
sérlega glæsileg iðja. Það fól ekki
í sér viðskipti með bíla, sígarettur
eða áfengi. Við komumst því óséð­
ir framhjá. En þegar framkvæmdir
við verksmiðjuna hófust fóru ná­
ungarnir á fyrsta stiginu að láta sjá
sig. „Þú þarft einhverja vernd hérna
af því annars kemur einhver og stel­
ur tækjunum þínum,“ sögðu þeir.
Við vorum sammála því og sömd­
um við samtök sem voru með eft­
irlitsmenn og hunda á sínum snær­
um. Starfsmenn þeirra sögðu að ef
einhver myndi angra okkur, hóta
okkur eða bara spyrjast fyrir um
hverjir við værum ættum við ein­
faldlega að láta þá fá númerið sitt.
Og það komu upp nokkur mál.
Stundum mættu náungar á jepp­
um og sögðu: „Hei, hvað eruð þið
að bralla? Þið verðið að borga okk­
ur prósentu.“ Við sögðum bara:
„Strákar, hringið bara í þetta númer
hér.“ Og við heyrðum ekki frá þeim
aftur. Þeir voru aðallega að athuga
hvort þeir kæmust eitthvað áfram
með okkur.
Kom af fundi með glóðaraugu
Það komu upp mál á öðru stigi þegar
við færðum okkur yfir til annarra
verndarsamtaka sem í voru fyrrver­
andi hermenn, fyrrverandi lögreglu­
menn og aðilar hjá innanríkisráðu­
neytinu. Þá kom dálítið fyrir sem fékk
hárin til að rísa. Árið 2000 lentum við
í deilum við ítalskan framleiðanda
sem hafði selt okkur búnað. Við borg­
uðum fyrir búnaðinn en hann virk­
aði miklu verr en hann átti að gera
svo við fengum fólk frá Pepsi til að
skoða málið og það staðfesti það sem
við höfðum óttast. Okkur hafði verið
talin trú um að við værum að kaupa
sportbíl en fengum í raun hægfara
trukk og takmarkaðri framleiðslu­
geta var að naga af hagnaðinum. Við
kröfðumst afsláttar en seljandinn
féllst ekki á það, svo við fórum fyrir
gerðardóm. Ítalirnir seldu kröfu sína
upp á eina milljón dollara til ein­
hverra Tsjetsjena sem héldu því fram
að þeir væru með löglegan samning
og neituðu að semja. Við sendum að­
alöryggisvörðinn hjá ölgerðinni okk­
ar á fund við þá en hann kom til baka
með tvö glóðaraugu. Ég hafði aldrei
séð svona áður. Síðan var bíl stolið
af einum af viðskiptafélögum mín­
um úr öruggri bílageymslu að nóttu
til. Kristín bjó með mér í Rússlandi
þegar þetta var að gerast, en í kjöl­
farið sagði ég henni að hún þyrfti að
flytja aftur til London.
Ekkert hægt án verndar
Við færðum okkur enn eitt skipt­
ið til annarra öryggissamtaka þar
sem tengiliður minn var fyrrver­
andi háttsettur KGB­maður að nafni
Nikolai Rusinov. Hann leysti út flest­
um öryggisvandamálum mínum
þegar fram liðu stundir. Rusinov
rannsakaði tsjetsjenska gengið
vandlega og komst að því að aðal­
maðurinn þar átti frænda eða bróð­
ur í fangelsi í Síberíu. Hann komst í
samband við hann og sagði honum
að hann gæti valið á milli þess að
eiga náðuga daga í fangelsi eða erf­
iða. Allt í einu dró gengið sig til baka
en á þeim tíma vissi ég reyndar ekki
af hverju. Ég lenti ekki aftur í vand­
ræðum af þessu tagi í Rússlandi.
Rusinov gaf mér heilræði um það
hvernig ætti að takast á við ógnir,
bæði raunverulegar og uppspunn­
ar. „Hvað er að finna hér?“ spyr fólk
sig. „Ertu nagli eða ekki?“ Ef þú hélst
andliti og svaraðir ekki yrðir þú að
mestu látinn í friði. „Það er ekkert
að hafa upp úr þessum,“ myndu þeir
segja sín á milli, eða „Hann má al­
veg missa sín þessi“.
Skotin í stigagangi
Í grunninn var ég ungur og harð­
snúinn maður sem átti ekki
fjölskyldu og bjó einn. Það var erfitt
að buga mig nema þá með því að
lumbra á mér eða drepa mig. Ég
lenti nokkrum sinnum í því að mér
var hótað með slíku en það gerð­
ist yfirleitt upp á rússneskan máta
með nokkur vodkastaup í blóðinu.
Þá gat maður spurt sig: „Er þetta
raunveruleg ógn? Er það áfengið
sem talar eða er þetta raunveru­
legt?“ Mikilvægast var að láta lítið
fara fyrir sér. Við vorum eins fyrir­
ferðarlitlir og við mögulega gátum á
þessum árum í Rússlandi. Ég þekkti
sjálfur tvær manneskjur sem voru
myrtar. Önnur var Lucky, Nígeríu­
maður sem stofnaði og átti nætur­
klúbb í borginni, hin hét Galína
Starovojtova, rússnesk þingkona
fyrir okkar umdæmi sem kom eitt
sinn með mér til Íslands. Hún fékk
leiðsögn um Alþingi Íslendinga hjá
Geir H. Haarde sem síðar varð for­
sætisráðherra. Galína veitti mér
heilmikinn stuðning þegar kom að
hagsmunagæslu vegna skattamála í
Dúmunni, rússneska þinginu. Hún
og Lucky voru bæði skotin til bana
á stigagangi fyrir utan íbúðir sín­
ar. Starovojtova var mikils metin og
samkvæmt grein í The Economist
hafði Boris Jeltsín boðið henni að
taka við stjórn rússneska varnar­
málaráðuneytisins. Morðingjar
Luckys fundust aldrei og þótt tveir
menn hafi verið dæmdir fyrir
morðið á Starovojtovu fundust
þeir aldrei sem pöntuðu morðið og
borguðu fyrir.
Spilling upp allan stigann
Á þriðja stiginu komst ég nokkrum
sinnum í snertingu við yfirvöld. Ég
hafði ekki áhuga á að hitta vafa­
sama karaktera innan stjórnsýsl­
unnar svo ég fékk öryggisfyrirtæk­
in til að sjá um samskiptin. En af og
til kom upp sú staða að öryggisfyrir­
tækið ráðlagði mér að fara og hitta
einhvern. Eitt sinn var ég boðaður á
fund með rússneskum þingmanni.
Hann var greinilega spilltur og vildi
einhvers konar greiðslu fyrir að
„hjálpa“ mér og gera líf mitt „auð­
veldara“. Þetta var allt mjög óskýrt
„EkkErt sEm
þú gErir Eftir
rússland
gEtur orðið
Erfiðara“
n Björgólfur Thor gerir upp fortíðina í nýrri bók n Óreiða í viðskiptalífi og stöðugt áreiti í
Jóhann Hauksson
johannh@dv.is
Bókarkápan Bók Björgólfs Thors og
Andrews Cave er komin út á ensku. Hluti úr
kaflanum um uppgang Bravo-verksmiðj-
unnar í Pétursborg er birtur hér á opnunni.
„Þetta var í eina
skiptið sem ég sá
yfirmann öryggisgæsl-
unnar verða virkilega
áhyggjufullan.